لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِّن بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُـوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِ مِن وَالٍ
برای او [=انسان] تعقیب کنندگانی [=فرشتگان مأمور و مراقبی] از پیش رو و پشت سر [=همه اطراف] وجود دارند که او را از امر خدا [که برای هر عملی عکسالعملی فوری است، به لطف مهلت در مدّت عمر] حفظ میکنند،24 مسلماً خدا وضعیت هیچ قومی را تغییر نمیدهد [=شرایط بد یا خوبشان را عوض نمیکند] مگر آنچه را که به نفسشان مربوط میشود [=شخصیت و شیوه زندگی خود را] تغییر دهند،25 و هرگاه خداوند بر مردمانی [به سبب تبهکاریشان] بدی خواهد [تا آنها را به کیفر اعمالشان برساند]، بازگردانندهای بر آن [عذاب] وجود ندارد و در برابر خدا سرپرستی نخواهد داشت.26
24- سراسر جهان را نظمی فرا گرفته که کوچکترین بینظمی و خلاف قانون را برنمیتابد و بیدرنگ آن را دفع و طرد میکند، به استثنای عالم آدمیان که به دلیل موهبت اختیار و مهلت و مدتی که خداوند به انسان در زندگی دنیا عنایت کرده است، عکسالعمل و بازتاب رفتار منفی او طبق مکانیسمی تا روز قیامت به تعویق میافتد. این مکانیسم را قرآن در آیات متعددی «کلمه پیشی گرفته» [کلمه سبقت من ربک] یا کلمه جداکننده [کلمه الفصل] نامیده است [یونس 19 (10:19) ، هود 110 (11:110) ، طه 129 (20:129) ، فصلت 45 (41:45) ، شوری 14 (42:14) و 21 (42:21) ].
25- آیه 53 سوره انفال (8:53) نیز بیانگر همین حقیقت است [ذَلِکَ بِأَنَّ اللهَ لَمْ یَکُ مُغَیِّرًا نِعْمَهً أَنْعَمَهَا عَلَى قَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ ۙ وَأَنَّ اللهَ سَمِیعٌ عَلِیمٌ].
26- «وَالٍ» همان والی به معنای سرپرست و اداره کننده است که یاء انتهای آن حذف شده است.