الر تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ وَقُرْآنٍ مُّبِينٍ
الف، لام، راء؛ 1 چنین است آیات کتاب [=منبع علم و هدایت الهی] 2 و قرآن روشنگر.
1- شش سوره متوالی [یونس، هود، یوسف، رعد، ابراهیم، حجر، به شمارههای 10 تا 15] در ابتدای ثلث دوم قرآن با حروف مقطعه «الر» قرار گرفته است که در دو حرف «الف» و «لام»، با حروف مقطعه «الم» سورههای ششگانه [بقره، آلعمران، عنکبوت، روم، لقمان و سجده] اشتراک دارند، با این تفاوت که سوره رعد [13] به طور استثنائی با حروف مقطعه «المر» در سه حرف «الف» «لام» و «را» مشترک میباشد، که به نظر برخی از مفسرین، جامع مطالب و موضوعاتی است که سورههای دارای حروف مقطعه «الم» و «الر» دارا هستند.
علاوه بر نکات فوق، حرف «م» در حروف مقطعه «طسم» [سورههای 26 و 28] و «حم» [سورههای 40 تا 46] و «المص» [سوره 7] نیز به کار رفته است که برای تشخیص معنا و مفهوم این کلمات، باید مورد بررسی قرار گیرند.
سورههائی که با «الم» آغاز میشوند، تأکید اصلی را روی مسئله «هدایت» [در ابعاد: ایمان، احسان و تقوا] گذاشته و بر «لا ریب فیه» بودن این کتاب تصریح مینمایند، در حالی که سورههای با حروف مقطعه «الر»، عمدتاً روی «آیه» [نشانه] بودن کتاب و «مبین» بودن آن از نظر خارج ساختن انسان از تاریکی به سوی «نور» اشاره داشته، اغلب با جمله «تلک آیات الکتاب» آغاز میشوند. به استثنای سوره رعد، چهار سوره به نام یکی از پیامبران و یکی به نام قوم صالح میباشد.
این شش سوره، شش تجربه نبوّت را، که زمینهساز رسالت حضرت موسی در برابر فرعون میباشد، همچون شش کلاس پیش از دبیرستان معرفی مینماید، در این میان، سوره رعد مشابهت قوانین شریعت با قوانین طبیعت را [در ارسال باد برای انگیزش و حرکت دادن ابر و تشکیل باران، با ارسال پیامبران برای خیزش مردم از جمود جهل و استفاده از باران رحمت، فاعلیت خدا و قابلیت انسان در مقایسه گنجایش درهها برای باران و گنجایش رَحِم برای نطفه، و ظرفیت روح انسان برای معنویات و...] نشان داده است.
2- منظور از «الکتاب» چیست؟ اگر قرآن باشد، جمله بعدی «و قرآن مبین» با حرف «واو» آن را جدا ساخته است. علامه طباطبائی در المیزان، کتاب را همان «لوح محفوظ» الهی دانسته که قرآن از آن منبع و منشأ نازل گشته است. واژه کتاب در قرآن به معانی مختلفی آمده است، از جمله کتاب هدایت [همچون تورات و انجیل و قرآن]، کتاب و نامه عمل انسان در آخرت، کتاب علم و آگاهی خدا- لوح محفوظ [در: انعام 59 (6:59) ، یونس 71 (10:71) ، هود 6 (11:6) ، نمل 75 (27:75) ، روم 56 (30:56) و...] اما در مواردی نیز ذکر کلمه کتاب اشاره به منبع هدایتی رفیعی دارد که جزئی از آن در افق درک و فهم آدمیان به صورت قرآن [متن خواندنی] نازل شده است، این منبع همان «ام الکتاب» و «کتاب مبین» است که همچون مواد غذائی، محکم و یکپارچه بوده و تا به اجزاء قابل هضم و جذب تفصیل داده نشود، به ذهن انسان وارد نمیگردد.
زخرف 1 (43:1) تا 4- حم وَالْکِتَابِ الْمُبِینِ إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِیًّا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ وَإِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتَابِ لَدَیْنَا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ
هود 1 (11:1) - الر کِتَابٌ أُحْکِمَتْ آیَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَکِیمٍ خَبِیرٍ
دخان 1 (44:1) تا 3- حم وَالْکِتَابِ الْمُبِینِ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَهٍ مُبَارَکَهٍ إِنَّا کُنَّا مُنْذِرِینَ