96- به راستی معنای «أَیْمَانَکُمْ»، که در آیات 92 (16:92) و 94 این سوره از خیانت در آن سخن گفته شده [تَتَّخِذُونَ أَیْمَانَکُمْ دَخَلاً بَیْنَکُمْ] چیست؟ مترجمین قرآن عمدتاً «أَیْمَانَکُمْ» را سوگندها یا پیمان‌ها گرفته‌اند که در برخی موارد. واژه‌های قرآنی بعضاً چند بُعدی بوده و به دلیل معنای متفاوتی که بر حسب موقعیت دارد، کار مترجم را دشوار می‌سازد و نمی‌توان جایگزینی فارسی که همه جا رساننده مطلب باشد برای آن یافت. از جمله این موارد «أَیْمَانَهُمْ» است که [با ضمائر: کم، هم و هُنّ] 36 بار با معنای مختلف در قرآن تکرار شده است. از این تعداد در 3 مورد منظور از ایمانهم، دست یا سمت راست است [اعراف 17 (7:17) ، حدید 12 (57:12) و تحریم 8 (66:8) ]. 3 مورد پیمان و تعهدات اجتماعی [مجادله 16 (58:16) ، آل‌عمران 77 (3:77) و منافقون 2 (63:2) ]، 11 مورد سوگند زبانی، و بیش از همه، 15 بار [که با پیشوند مَلَکَت همراه شده است] تداعی کننده تسلط و توانائی برتری یافتن بر دشمنان است. غالب بودن این مفهوم در کاربرد کلمه «أَیْمَانَهُمْ» در قرآن، همچنین هماهنگی که با سیاق آیات پیدا می‌کند، موجب گردید در آیات 92 (16:92) و 94 این سوره معادل «توانائی تسلط» را برای «أَیْمَانَهُمْ» برگزینیم [والله اعلم].
در ضمن «دَخَل» از مصدر «دخول» [داخل شدن]، به نفوذ نهانی آفت عداوت [به جای اخوت] در مناسبات انسانی گفته می‌شود. مثل رقابت بر سر قدرت و ثروت، خودپرستی، ریاست‌طلبی و فریبکاری که موجب فساد و از هم پاشیدگی وحدت می‌گردد. مشتقات دیگر این واژه: مدخول، دخیل، مداخل تماماً دلالت بر نوعی ناخالصی، نقصان، اغتشاش و بیماری در بصیرت، بدن، عقل یا قلب می‌کند.

97- «أَرْبَى» از ریشه «رََبَوَ»، بر زیادت و افزایشی دلالت می‌کند که می‌تواند در مال و ثروت باشد [ربا]، یا در قدرت سیاسی. یعنی همان بند و بست‌های سیاسی و تمامیت طلبی‌های معمول در میان فریفته شدگان به پست و مقام. در ضمن ربا به یخبندان زمستانی [حج 5 (22:5) ] یا کف روی سیلاب [رعد 17 (13:17) ] نیز گفته می‌شود که بادکنکی و ترکیدنی و همچون بالا رفتن از نردبان قدرت، موقت و افتادنی است.
نردبان خلق این ما و منی است
عاقبت زین نردبان افتادنی است
هر که بالاتـر رود ابله تر است
کاستخوان او بتر خواهد‌ شکست.

98- آیات 91 (16:91) تا 99 این سوره [مطابق جدول شماره 15 کتاب سیر تحول قرآن] در سال پنجم هجری، پس از جنگ خندق و غزوات متعدد با یهودیان مدینه، در آستانه فتوحات بعدی و غنائم فراوان نازل شده، که پس از دوران سختِ شکنجه و آزار در مکه و دربدری‌ها و دشواری‌های ابتدای هجرت، به نفوس ناپخته و سُست ایمانی که به رقابت در کسب غنائم و قدرت بیشتر و محکم کردن جای پای خویش در نظام آینده می‌اندیشیدند هشدار می‌دهد.
اگر درک ابعاد اجتماعی این آیه و هشداری که به تفرقه ناشی از رقابت سیاسی می‌دهد برای مفسرین گذشته دشوار بوده، سرنوشت جامعه خودمان پس از انقلاب سال 57 و سرنوشت برخی کشورهای اسلامی، پس از بهار عربی، این ابعاد را قابل فهم‌تر می‌سازد. آیات 24 (8:24) تا 29 سوره انفال نیز در همین زمینه می‌باشد.