وَتَرَى الشَّمْسَ إِذَا طَلَعَت تَّزَاوَرُ عَن كَهْفِهِمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَإِذَا غَرَبَت تَّقْرِضُهُمْ ذَاتَ الشِّمَالِ وَهُمْ فِي فَجْوَةٍ مِّنْهُ ذَلِكَ مِنْ آيَاتِ اللَّهِ مَن يَهْدِ اللَّهُ فَهُوَ الْمُهْتَدِ وَمَن يُضْلِلْ فَلَن تَجِدَ لَهُ وَلِيًّا مُّرْشِدًا
و [اگر در آن غار حضور داشتی] آفتاب را میدیدی که هنگام طلوعش، از غارشان به طرف راست متمایل میشد 18 و چون غروب میکرد، از آنان به طرف چپ دامن میکشید 19 و آنها در پهنه غار بودند. 20 این از آیات خداست. 21 هر که را خدا هدایت کند، هدایت یافته [واقعی] اوست و هر که را [در گمراهی] رها سازد، برای او سرپرستی رشد دهنده نخواهی یافت.
18- «تَزَاوَر»، از ریشه زور، به معنای میل کردن و منحرف شدن است، یعنی نور خورشید هنگام طلوع از سمت راست آنان حرکت و میل میکرد.
19- «تَقْرِضُهُمْ» از ریشه «قرض»، بریده، جدا شدن و ترک چیزی است، قیچی را مقراض میگویند که چیزی را میچیند و جدا میکند. قرض دادن نیز نوعی جدا کردن مال از خود و پرداخت آن به نیازمند است. آیا منظور متمایل و جدا شدن خورشید از آنها به سمت چپ غار است یا نور خورشید به گونهای مرموز آنها را به سمت چپ میغلطاند و از زمین جدا میکرد [والله اعلم]. سبک قرآن اختصار و ایجاز و پرهیز از اطناب و اطاله کلام است و هر گاه خلاف این قاعده باشد، باید در آن تأمل و تدبّر کرد. از جمله این موارد، آیات مربوط به وضعیت غار و نحوه تابش نور خورشید در آن است.
20- «فَجْوَهٍ» به مکان وسیع و گشاده گفته میشود. ذکر اینکه آنها در قسمت گشاده غار بودند حائز نکتهای فنی در ارتباط با ادامه حیات و برخورداریشان از نور خورشید میباشد که چگونگی آن برای این قلم روشن نیست.
21- تأکید بر اینکه مسئله زنده ماندن آنان در غار از آیات خدائی است، باید انگیزهای باشد که محققان مسلمان به شناخت این آیه شگفتآور و گشودن گره و راز و رمز این معضل همّت نمایند.