وَكَذَلِكَ أَعْثَرْنَا عَلَيْهِمْ لِيَعْلَمُوا أَنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَأَنَّ السَّاعَةَ لَا رَيْبَ فِيهَا إِذْ يَتَنَازَعُونَ بَيْنَهُمْ أَمْرَهُمْ فَقَالُوا ابْنُوا عَلَيْهِم بُنْيَانًا رَّبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ قَالَ الَّذِينَ غَلَبُوا عَلَى أَمْرِهِمْ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيْهِم مَّسْجِدًا
و بدین‌سان [مردم را با مشاهده سکه‌های سه قرن قبل] به موقعیت آنها آگاه ساختیم 27 تا بدانند وعده خدا مسلماً راست است و ساعت [قیامت] تردیدی در آن نیست، 28 آنگاه که درباره آنها با یکدیگر چون و چرا می‌کردند. پس [آنهائی که از راز آنها سر در نیاورده بودند] گفتند: بنائی [تشریفاتی تاریخی] بر آنان بسازید، پروردگارشان بر آنان داناتر است، 29 [اما] آنهائی که بر کار آنها چیره شده بودند [=حقیقت ماجرا را دریافت کرده بودند] گفتند: ما حتماً مسجدی بر [آرامگاه] آنان خواهیم ساخت.30
27- «أَعْثَرْنَا» از «عَثْر»، آگاه شدن از چیزی، نه در تحقیق و جستجو، بلکه اتفاقی و به طور تصادفی است. این کلمه علاوه بر این سوره، یکبار دیگر در آیه 107 سوره مائده (5:107) آمده است: فَإِنْ عُثِرَ عَلَى أَنَّهُمَا اسْتَحَقَّا إِثْمًا... [اگر اطلاع حاصل شد که آن دو گناهی مرتکب شده‌اند...].
28- محور اصلی این ماجرا، مسئله قیامت و رستاخیز مردگان است که بزرگترین مانع پذیرش آن، امکان بیداری از خواب گرانِ مرگ بوده و همچنان می‌باشد. زنده ماندن پس از سه قرن و عدم تشخیص زمان درنگ در غار، پیامی است از نسبی بودن زمان و احساسی که همه ما در قیامت خواهیم داشت؛ گوئی همین دیروز یا لحظاتی قبل مرده‌ایم! پیام‌های جانبی بسیار مهمی، همچون بی اعتبار شدن سکه سلاطین، ضرورت صبر و حوصله و تکیه بر عنصر زمان در پیشرفت اهداف بر حق، تأثیر طنین نَه گفتن اقلیتی موحّد به نظام و فرهنگی شرک‌آمیز، که اراده ساختن مسجدی را در سه قرن بعد پدید آورد، و امثال آن، در این ماجرا قابل استخراج است، ولی محور اصلی آن آخرت و آینده بشریت است.
29- جمله: «رَبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ»، ممکن است سخن آنهائی باشد که اظهار بی‌اطلاعی از اصل ماجرا کردند، یا جمله‌ای معترضه در میان این گفتگو، از طرف خداوند [آنچنان که برخی مترجمین گفته‌اند] می‌باشد.
30- فعل «لَنَتَّخِذَنَّ» با دو بار ادوات تأکیدِ لام و نون، و تصریح بر ضمیر «ما» در تصمیم جدّی این آگاهان، به بار نشستن نهال کاشته شده اصحاب کهف را پس از سه قرن نشان می‌دهد و برای مؤمن آزاد از اسارت زمان و مکان چه تفاوت می‌کند که نتیجه تلاش خود را امروز ببیند یا فردای قیامت؟