وَلَقَدْ صَرَّفْنَا فِي هَذَا الْقُرْآنِ لِلنَّاسِ مِن كُلِّ مَثَلٍ وَكَانَ الْإِنسَانُ أَكْثَرَ شَيْءٍ جَدَلًا
و ما [برای پیشگیری از چنان سرنوشتی] در این قرآن برای مردم هر مَثلی را [برای تفهیم آسانتر] 72 به شیوههای مختلف بیان کردهایم 73 و [با اینحال] انسان بیش از هر موجودی سر جدال دارد.74
72- معنای «مَثـَلْ»، تفهیم مطلب از طریق ارائه دلیل و حجت یا نمونه و شبیه است تا عبرتی در این تطبیق حاصل گردد. مثالها عاقبت و سرانجام کارها را تشریح و تبیین میکنند.
مجسمه را در زبان عربی «تمثال» میگویند که قالب و مُدلی از انسانها، حیوانات یا اشیاء دیگر است. گاهی اخلاق و رفتار یا شیوه زندگی کسی الگوئی «مثال» زدنی برای دیگران میشود. کما آنکه عیسی بن مریم مجسمه مِهر و محبّت و مثالی برای بنیاسرائیل بود [زخرف 57 (43:57) و 59 (43:59) ]، فرعون نیز نظام حکومتی خود را الگوئی نمونه و مثال زدنی میدانست [طه 63 (20:63) ]. مثال زدنهای قرآن، تفهیم مطلب از طریق ارائه مدل مشابه است.
73- معنای تصریف آیات، همچون صرف افعال مختلف در زبان عربی [رفتم، رفتی، رفت، رفتیم...]، بیان حالات مختلف و متنوع یک موضوع است تا هر کسی در حد درک و فهم و ذوق و استعداد خود آن را دریابد.
74- معنای اصلی جدال، محکم کردن و تابیدن نخ و ریسمان است و در مجادله میان انسانها، گوئی طرفین با بحث و گفتگوی خصمانه تلاش میکنند گِره اعتقادات خود را محکمتر و پیوستگی نظریات طرف مقابل را سُستتر کنند و به این وسیله همچون دو کُشتیگیر، یکدیگر را مغلوب نمایند. این واژه 29 بار در قرآن آمده است و این از ویژگیهای مختص آدمی است که نه تنها از جسم و جان و موجودیت خود دفاع میکند، بلکه از حیثیت و آبرو و آرمانهای حتی باطل خویش هم به سختی دفاع میکند.