قُلْ مَن كَانَ فِي الضَّلَالَةِ فَلْيَمْدُدْ لَهُ الرَّحْمَنُ مَدًّا حَتَّى إِذَا رَأَوْا مَا يُوعَدُونَ إِمَّا الْعَذَابَ وَإِمَّا السَّاعَةَ فَسَيَعْلَمُونَ مَنْ هُوَ شَرٌّ مَّكَانًا وَأَضْعَفُ جُندًا
بگو: هر که در گمراهی مستمر باشد 59 [نه تنها خدا از او سلب آزادی و اختیار نمیکند، بلکه] خدای رحمان [در مسیری که او برگزیده] امدادش خواهد کرد، امدادی [متناسب با نیّت و عمل او]، 60 تا آنچه را که بیم داده شدهاند [به چشم خود] ببینند؛ یا عذاب [زودرسِ نتایج اعمالشان در دنیا]، یا قیامت. آنها به زودی خواهند فهمید جایگاه چه کسی بدتر و سپاهش ناتوانتر است.
59- فعل «کان» دلالت بر تکوین شخصیتی فرد گمراه در باطل و ادامه و استمرار در مسیر گمراهی میکند.
60- «امداد رسانی» در ذهن و زبان ما همواره معنای مثبت دارد و دلالت بر یاری و نجات میکند، اما مدد از مدّ به معنای تداوم بخشیدن و ادامه دادن است و به مُرَکب از آن جهت مداد میگویند که کلمات را میکشد و ادامه میدهد. با این مفهوم، امداد را میتوان مقابل انقطاع قرار داد و امداد خدا نسبت به گمراهان، قطع نکردن ارتباط میان اراده و عمل آنهاست. به این معنا که در نظام خدا هر عملی فرآیند و نتیجه خودش را دارد و به دلیل باطل بودن و مغایرتش با رضایت خدا، [برخلاف نظامات سیاسی] از آن ممانعت به عمل نمیآید. به تعبیری، خدا محصول اعمال دنیاپرستان را به تمامه به خودشان برمیگرداند [هود 15 (11:15) - مَنْ کَانَ یُرِیدُ الْحَیَاهَ الدُّنْیَا وَزِینَتَهَا نُوَفِّ إِلَیْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِیهَا...] و اصولا خدا، هم دنیاپرستان را در مسیری که برگزیدهاند امداد میکند، و هم آخرت طلبان را، چرا که عطای او از کسی بازداشته شده نیست [اسراء 2 (17:2) - ...وَمَا کَانَ عَطَاءُ رَبِّکَ مَحْظُورًا].