32- این مَثَل، استعاره [Metaphor] و مدلی است برای فهم هدایت الهی. مشکات، جایگاه چراغ است که در روزگار قدیم محفظه‌ای شکاف مانند با دری شیشه‌ای در دیوارهای ضخیم تعبیه می‌کردند تا چراغ محفوظ [از آسیب یا آتش‌سوزی] بماند و امروز به گونه دیگری، آن را محفوظ می‌دارند. به تعبیری از امام صادق(ع)، مشکات، سینه مؤمن، و مصباح[چراغ] قلب مؤمن است. قرآن نیز سینه را جایگاه قلب شمرده است [...تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِی فِی الصُّدُورِ- حج 46 (22:46) ]. فتیله چراغ، برای حفاظت در برابر باد و یکنواختی پرتو آن، در درون حبابی شیشه‌ای یا بلورین قرار داده می‌شود [الْمِصْبَاحُ فِی زُجَاجَهٍ]. قلب آدمی نیز که چراغ راه او محسوب می‌شود، لازم است در حباب و حریم محافظی از شرّ شیطان قرار گیرد که نورش خاموش نگردد. این زجاجه [حباب بلورین] که فتیله چراغ را احاطه کرده، نور آنرا همچون خورشیدی درخشان به اطراف پخش می‌کند.
قبل از آنکه برق اختراع شود، چراغ‌ها پیه سوز و پُر دود بودند و روغن زیتون خالص‌ترین و صاف و بیدودترین سوخت‌ها محسوب می‌شد. قلب آدمی نیز، اگر مایه محبّت و هدایت از محبوب بگیرد، نورانیت و گفتار و رفتارش خالص و خیر مطلق برای بندگان می‌گردد. مگر نه این است که قرآن خود نوری بود که خدا از طریق روح‌الامین بر قلب پیامبر القاء کرد [شعراء 194 (26:194) و بقره 97 (2:97) ] و از طریق رسول نیز به دیگران منتقل شد [وَکَذَلِکَ أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ رُوحًا مِنْ أَمْرِنَا... جَعَلْنَاهُ نُورًا نَهْدِی بِهِ مَنْ نَشَاءُ- سوره شورا 52 (42:52) ]، این همان نور توحیدی نیالوده به دود شرک است.
واژه‌های «شجره» [نماد شبکه و سیستم Network] و زیتون [نماد خلوص و روشنی] نیز در قرآن به معانی مجازی خود به کرّات به کار رفته است، اما نه شرقی و نه غربی بودن آن، شاید نفی زمانی طلوع و غروب و نفی مکانی جهت جغرافیائی آن باشد [والله اعلم].

33- چراغ‌های دیروز با روغن روشن می‌شدند و چراغ‌های امروز از نیروی برق. روغن نیازمند کبریت، و برق نیازمند نیروی محرکه بیرونی است. اما سوخت چراغ ایزدی، ذاتی و زاینده است [وَلَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نَارٌ نُورٌ عَلَى نُورٍ]. این البته مَثَلی است که خدا برای فهم ما از نور هدایت خود می‌زند.