وَاللَّهُ خَلَقَ كُلَّ دَابَّةٍ مِّن مَّاءٍ فَمِنْهُم مَّن يَمْشِي عَلَى بَطْنِهِ وَمِنْهُم مَّن يَمْشِي عَلَى رِجْلَيْنِ وَمِنْهُم مَّن يَمْشِي عَلَى أَرْبَعٍ يَخْلُقُ اللَّهُ مَا يَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ
و خداوند هر جنبندهای [=هر موجود زندهای] را از آب آفرید، گونهای از آنها بر شکم میخزند، گونهای بر دو پا راه میروند و گونهای بر چهار پا. 52 خدا آنچه را بخواهد [طبق نظاماتی] میآفریند. خدا بر همه چیز قادر [=اندازه گذار] است.
52- بررسی این آیه با توجه به دستاوردهای علم فسیلشناسی و زمینشناسی، اصل بستگی نسلی و خلقت تدریجی موجودات زنده را به روشنی آشکار میسازد. مرحوم دکتر یدالله سحابی استاد زمینشناسی در صفحات 53 تا 64 کتاب ارزنده: «قرآن مجید، تکامل و خلقت انسان» توضیحات مفصلی دادهاند که خلاصه آن به قرار زیر است:
کلمه «دابه» شامل کلیه جنبدگان آبی و هوائی میباشد. از جمله در «خَلَقَ کُلَّ دَابَّهٍ مِنْ مَاءٍ» معلوم میشود کلیه جنبندگان از آب مخصوص و نامعلومی آفریده شدهاند، سپس تغییراتی در خلقت آنها پدید آمده است. از حرف «فاء» [در فَمِنْهُمْ] دریافت میشود که برههای از زمان میان خلقت اولیه جانوران تا پیدایش حیوانات راهرو [دارای پا] فاصله بوده و میان این دو دسته، پیوستگی و ارتباط نسلی وجود داشته است. پس از خلقت جانوران اولیه، میلیونها سال گذشته تا گروههای متنوعی از نسل آنها پدید آیند و از میان آن گروهها، انواع جدیدی برای راه رفتن روی زمین آفریده شدهاند. چنین تغییرات بزرگ جز به مقیاس دوران طولانی زمین شناسی که حدود چند صد میلیون سال امتداد داشته، صورت نگرفته است.
کلیه این حیوانات در یک نوع سیر تکاملی قرار دارند که انتهای آن پستانداران و در رأس آنها، انسان دارای شعور است. در این آیه و بسیاری از آیات دیگر قرآن، موضوع تغییرات تدریجی موجودات زنده و اتصال و تنوع آنها، به عنوان امری مستمر و پیوسته یاد شده است که علم امروز نیز حقیقت آن را آشکار ساخته است. تفاوت حیوانات راهرو با حیوانات قبلی، که دارای دستگاه تنفس آبی بودند، مجهز شدن به تنفس هوائی است. این گروه به جای باله شنا، دارای پا برای حرکت در خشکی شدند.
خلقت اولین مهره داران هوازی در نیمه دوم از دوره اول زمین شناسی به بعد تدریجاً صورت گرفته و انشعاب آنها بدون تردید از جانواران آبزی یعنی ماهیهای مخصوص دوره «دُوُنِین» بوده است، و اشتقاق و پیدایش ذوحیاتین هوائی و خزندگان و پرندگان و پستانداران، یک مرتبه و بدون فاصله و واسطه انجام نگرفته است.
دسته اول راهروان روی شکم، یعنی خزندگاناند، دسته دوم پرندگان هستند که از بدو تولد و خروج از تخم فقط از دو پا استفاده میکنند [برخلاف نوزاد انسان که قبل از دو سالگی یا راه نمیرود یا سینهخیز و چهار دست و پا میرود]. دسته سوم عموم پستانداراناند که چهار دست و پا راه میروند و انسان در اوج تکامل آنها قرار گرفته. این سه دسته را گروه مهرهداران مینامند که همگی [خزندگان، پرندگان، و پستانداران] با تمام تفاوتی که با هم دارند، همگی دارای اسکلت استخوانی داخلی و ستون مهرهها و محور اعصاب پشتی میباشند.