وَحُشِرَ لِسُلَيْمَانَ جُنُودُهُ مِنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ وَالطَّيْرِ فَهُمْ يُوزَعُونَ
و [در نتیجه چنین دانش و فضیلتی بود که] برای سلیمان سپاهیانش از جنّ [=بیگانگان به استخدام گرفته شده] 17 و اِنس [=هموطنان] و پرندگان [برای انتقال اخبار] 18 گردآوری شدند و آنها تماماً تحت حفاظت 19 [=انتظامات و مراقبت ارتشی] بودند. 20
17- کلمات جِنّ و اِنس، همچون غیب و شهاده، دلالت بر دو حالت: 1- پوشیده، پنهان، غریبه و ناآشنا... 2- آشکار، آشنا، مأنوس و خودی بودن میکند. جن، وصف حالی است که مصادیق متنوعی دارد. در این آیات، منظور از جن، اقوام وحشی متجاوزی [از قبیل مغولها] است که سلیمان آنها را مهار کرده و در کارهای عمرانی به کار گرفته بود. اینها بیگانگانی با زبان و فرهنگ مردم معاصر سلیمان بودند. آیات 37 (37:37) و 38 سوره صافات و آیه 82 سوره انبیاء (21:82) این متجاوزان را که به دلیل تعدیات شیطنتآمیزشان، در حکومت سلیمان به کارهای بنائی و غواصی گمارده شده یا به دلیل تربیت ناپذیر بودن به بند کشیده شده بودند، شیاطین نامیده و در این سوره و سوره سبا [آیات 12 (34:12) و 13] جنّ! برای توضیحات بیشتر، به مقاله «جنّ و انس» در قرآن از همین قلم مراجعه شود [پژوهشی در پرتو قرآن ج 4 ص 205].
18- استفاده از پرندگان در روزگاری که سیستم ارتباطی وجود نداشته، به عنوان پیک خبری، از الهامات خدا به سلیمان بوده است [ر ک به مقاله: توانائیهای داوود و سلیمان در کتاب «متدلوژی تدبّر در قرآن» از همین قلم.
19- «یوزعون» از ریشه «وَزَعَ» به معنای بازداشتن و مانع شدن است. به پلیس و نیروهای بازدارنده نیز «وَزَعَه» میگویند. جمله «فهم یوزعون» در این سوره عیناً درباره سپاهیان حضرت سلیمان که تحت کنترل و انضباط بوده و نمیتوانستند از خدمت فرار کنند آمده است.
20- اولین اصلی که از قصه نمادین سلیمان میتوان استنباط کرد، «ضرورت نظم و مقررات جدّی» و انضباط سخت برای یک ارتش است تا در امر خطیر دفاع از کشور که به جان و مال شهروندان ارتباط پیدا میکند، کسی نافرمانی نکند.