أَمَّن جَعَلَ الْأَرْضَ قَرَارًا وَجَعَلَ خِلَالَهَا أَنْهَارًا وَجَعَلَ لَهَا رَوَاسِيَ وَجَعَلَ بَيْنَ الْبَحْرَيْنِ حَاجِزًا أَإِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ

آیا آنکه زمین را قرار‌گاهی [آرام و قابل زیست] گرداند و در خلال [چین‌خوردگی‌های پوسته] آن، نهرهائی جریان داد و برای [مهار حرکت خشکی‌های] آن، کوههائی [به عنوان لنگرهای نگهدارنده کشتی قاره‌ها در اقیانوس مواد مذاب طبقات زمین] قرار داد و میان دو دریا [ی شور و شیرین / دو سیستم آب‌های دریاها و رودخانه‌ها] حائلی گذاشت 76 [شایسته پرستش است یا واسطه‌ها؟]، آیا معبودی همراه خدای یکتا وجود دارد [مسلماً خیر!] واقعیت این است که اکثر آنها [از این شگفتی‌های طبیعت] خبر ندارند! 77

76- «بحر» به آب وسیع گفته مى‌شود. رود نیل را هم قرآن بحر نامیده است؛ پس لازم نیست حتماً دریا مورد نظر باشد. مفسرین برای پیدا کردن این دو دریا، به دنبال تلاقی برخی جریانات آبی در نقاط مختلف جهان رفته‌‌اند که با هم تفاوت رنگ و نوع املاح دارند ولی در هم مخلوط نمى‌شوند. علم اقیانوس‌شناسی نیز برخی از این جریانات دریائی را مشخص کرده است و حتی عکس‌های هوائی خط فاصل میان این جریان‌ها را نیز مى‌توان دید. اما همه این کشفیات مربوط به زمان ماست و بعید به نظر مى‌رسد اعراب از چنین جریاناتی آگاه بوده باشند. اما اگر به معنای کلمه «بحر» که «آب کثیر» است [و در لغت به هر وسعت و گستردگی اطلاق شود] توجه کنیم، بدون آنکه خواسته باشیم عظمت آیات و شگفتی این جریانات را انکار کنیم، با توجه به 4 موردی که در قرآن از این پدیده سخن گفته است [فرقان 53 (25:53) ، فاطر 12 (35:12) ، نمل 61 (27:61) ، و رحمن 19 (55:19) ] دو بحر [آب کثیری] که مردم در هر دو ماهیگیری می‌کنند، دُرّ و مرجان صید می‌کنند و کشتی می‌رانند [و یکی تلخ و شور و دیگری گوارا و شیرین است] دو سیستم آبهای روی زمین، یعنی آب شیرین رودخانه‌ها و آب شور دریاهاست که میلیاردها سال است در هم ادغام مى‌شوند [رودخانه‌ها به دریا‌ها می‌ریزند و دریاها نیز در اثر تبخیر، آب رودخانه‌ها را تشکیل می‌دهند]. در حالیکه بسیاری از این جریانات دریائی، که مثال می‌زنند، هر دو تلخ و شوراند. اگر قرار بود بارانی که از ذرات رطوبت اقیانوس‌ها تشکیل می‌شود عیناً ماهیت و مزه تلخ و شور آنها را [با همه املاحش] با خود حمل می‌کرد، هیچکس هوس نمی‌کرد تشنگی خود را از آن سیراب کند و گیاهان نیز از نمک و املاح دریائی می‌خشکیدند!

77- در آیه قبل سخن از رحمت خدا در آسمان بود و در این آیه از زمینی که به لطف او 4 مرحله را طی کرده است: آرامش [از تکان و تحولات اولیه و بمباران شهاب سنگ‌ها و آتشفشان‌ها]، جریان یافتن آب در سطح زمین برای آبیاری، پیدایش کوهها برای تعادل بخشیدن به پوسته جامد، و بالاخره دو سیستم بودن آبهای روی زمین [اقیانوس‌ها و دریاهای شور و تلخ، رودخانه‌ها، چشمه‌ها و قنوات شیرین]. همه این تدابیر، که با 4 بار تکرار فعل جَعَلَ به خدا نسبت داده شده است، البته برای کسانی آیه محسوب می‌شود که بر آنها علم و آگاهی داشته باشند. وقتی بسیاری از مردم آنها را به طبیعت و حوادث اتفاقی آن نسبت می‌دهند، معلوم می‌شود از طراح آن خبری ندارند.