291- «شاهد» بودن پیامبر را برخی مترجمان، گواه [شاهد بر نیک و بد رفتار بندگان] معنا کرده‌اند. اما به تصریح قرآن فقط خدا گواه بر اعمال بندگان است و پیامبران بر آنچه دور از نظرشان بود در زمان حیات مطلع نبودند، چه رسد پس از رحلت [ر ک به مائده 109 (5:109) و 116 (5:116) ]. اما شاهد بودن به معنای اُسوه و نمونه قابل پیروی را در آیات دیگری نیز می‌توان به وضوح دید [از جمله: حج 78 (22:78) و بقره 143 (2:143) ]. قرآن از مسلمانان نیز خواسته است شاهدی [مدل و الگویی] برای سایر مردم جهان باشند [حج 78 (22:78) ، نساء 41 (4:41) و 135 (4:135) ، مائده 8 (5:8) و 44 (5:44) ].

292- پیامبر و پیروان قلیلش در دوران اقامت اولیه در مکه، اگر با وجود آزار و اذیت مشرکان امکان اقامه نماز جماعت داشتند، می‌توانستند در مسجدالحرام به سویی بایستند که در امتداد مسجدالاقصی باشد، اما در یکسال و نیم آغاز هجرت به مدینه، تغییر قبله به سوی مسجدالاقصی مسلمانانی را که دل در گرو خانه امید خود مکه داشتند، نگران و ناراضی ساخته بود. آنها نه شناخت زیادی از مسجدالاقصی، پایگاه پیامبران نسل اسحق و تاریخ مجاهدت‌های آن مربیان بشریت، داشتند و نه فرمان صریحی از سوی خدا برای رو کردن به مسجدالاقصی، جز توصیه پیامبر، وجود داشت. همین خود، آزمونی بود تا در دوراهی اطاعت از رسول، یا بازگشت به عادت و سنّت ملی اعراب از دوران جاهلیت، کدام را انتخاب کنند؟ هرچند بعد از یکسال و نیم، به سوی مسجدالحرام روی کردند، اما این رویکرد آگاهانه نسبت به زندگی ابراهیم و اسماعیل و تسلیم توحیدی آنان، با درک و دید تقلیدی تعصّب‌آمیز قومی زمین تا آسمان فاصله داشت.

293- گویا برخی از مسلمانان با قبله قرار دادن مسجدالاقصی هرچند به دستور پیامبر، نگران بودند خداوند سوابق ایمان و هجرت و مجاهدت‌های ایشان را نادیده بگیرد. تأکید بر این که خدا ایمان شما را ضایع نمی‌کند برای رفع همین نگرانی است.

294- رؤف از نام‌های نیکوی خدا 11 بار در قرآن تکرار شده است؛ 10 بار صفت خدا، یکبار صفت پیامبر. این نام عمدتاً [9 بار] همراه رحیم آمده است. رؤف و رحیم از نظر معنایی مشابه هستند، اما مفسّر «المیزان» رحمت را عام و رأفت را خاص و برای کسی دانسته که مبتلا به گرفتاری است.