382- «فرقان» مصدر «فرق» [جدایی]، محک و معیاری است که با آن فرق میان حق و باطل معلوم می‌شود، یعنی همان شناخت و قوه تمیز و تشخیص. قرآن جنگ بدر را نیز که خط کشی قاطعی میان مؤمنین و مشرکین [حق و باطل] بود، «یوم‌الفرقان» [روز جدا شدن] نامیده است [انفال 41 (8:41) ]. در این آیه کتابی را که خدا بر پیامبر اسلام نازل کرده، به اعتبار نقش محک و معیار داشتنش، در کنار نقش هدایتی عام و خاص آن، فرقان نامیده است. علاوه بر آن، تورات نیز برای اهل کتاب فرقان محسوب شده است [بقره 53 (2:53) ، آل‌عمران 4 (3:4) و انبیاء 48 (21:48) ].
در این مرحله مؤمن شخصیت قرآنی پیدا می‌کند و به نور هدایت خط‌مشی زندگی خود را در اتخاذ مواضع بر حق تشخیص می‌دهد. این ویژگی را قرآن در آیه 122 سوره انعام (6:122) نیز وصف کرده است: «أَوَمَنْ کَانَ مَیْتًا فَأَحْیَیْنَاهُ وَجَعَلْنَا لَهُ نُورًا یَمْشِی بِهِ فِی النَّاسِ کَمَنْ مَثَلُهُ فِی الظُّلُمَاتِ لَیْسَ بِخَارِجٍ مِنْهَا...».

383- در این آیه از «حضور» در ماه رمضان سخن گفته، نه از رؤیت هلال ماه؛ از شهر [ماه- زمان] رمضان سخن گفته، نه از «قمر» [شکل ماه]! اختلاف همه ساله فقیهان در رؤیت ماه برای تعیین آغاز یا انجام رمضان، و تفرقه و بلاتکلیفی مقلّدان، آن هم در روزگاری که محاسبات علمی با ابزار پیشرفته وضعیت ماه را در هر نقطه‌ای از زمین با دقّت بی‌نظیر مشخص می‌نماید، به راستی موجب شرمندگی است! مگر غیر از این است که در آیه 189 همین سوره (2:189) خداوند برای تعیین موقعیت‌های ماه، ما را به وارد شدن از راه حل مناسب توصیه کرده است: «از تو درباره هلال‌های ماه می‌پرسند، بگو: ...بِرّ [دیدِ باز داشتن] این است که پروا داشته باشید و به خانه‌ها [و هر کاری] از درهای آن وارد شوید و...».

384- ذکر مجدّد معافیّت مریض و مسافر از روزه داشتن تأکیدی بر تسهیل الهی در این حکمِ به ظاهر سخت است.

385- همچنانکه درس و مشق مدرسه از چشم و دل دانش‌آموز سخت می‌نماید، ولی در باطن و برآیند نهایی، کسب علم و دانش وسیله‌ای است برای رسیدن به «آسانیِ» آینده در دسترسی به امکانات و پله‌های رشد و کمال.

386- تکرار کلمه «عدد» در جملات: «أَیَّامًا مَّعْدُودَات»، «فَعِدَّهٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ» [2 بار]، و «وَلِتُکْمِلُواْ الْعِدَّهَ»، اهمیت این 30 روز را به عنوان دوره تربیتی ویژه نشان می‌دهد. علاوه بر اصل فریضه، تکمیل زمانی آن، همچون مصرف معین دارو در مدتی مشخص، مورد تأکید قرار گرفته است.

387- دومین هدف محوری روزه رمضان، پس از کسب تقوا در تسلط بر نفس، «شکر» به معنای استفاده بهینه از نعمت در مسیر توصیه شده نعمت دهنده می‌باشد، نعمتی که در این آیه مطرح گشته، چیزی جز کتاب هدایت [قرآن] نیست. روزه‌داری که با امساک و خالی داشتن درون از طعام، پنجره دل خود را بر نور معرفت گشوده، در پرتو معارف قرآن حیات طیبه می‌یابد و خط‌مشی خویش را مطابق کتاب راهنمای عمل تنظیم می‌کند.