407- «ثقفوا» از ریشه «ثَقَفَ»، به گفته مرحوم طالقانی [پرتوی از قرآن- ج 1 ص 28]، مرادف با وجدتموهم [یافتن آنها] نیست. ثقافت دستیابی و چیره شدن با آزمودگی است که وصف ضمنی فاعل یا مفعول می‌باشد. آنان را هر جا و هر زمان که موضع و پایگاه گرفته‌اند دستگیر کنید. ثقاف به آهنی گفته می‌شود که شمشیر را با آن تیز می‌کند. منظور این است که اگر آنها قدرت یافتند و مزاحمتشان جدی گشت با آنان برخورد سخت می‌شود. با توجه به کاربرد این فعل در سوره‌های دیگر [نساء 91 (4:91) ، انفال 57 (8:57) ، ممتحنه 2 (60:2) ، آل‌عمران 112 (3:112) و احزاب 61 (33:61) ] بهتر می‌توان به معنای آن پی برد.

408- منظور از «فتنه»ای که به تعبیر قرآن سخت‌تر از کشتن [أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ- بقره 191 (2:191) ] و بزرگتر از آن [أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْل- بقره 217 (2:217) ] است، همان سلب اختیار و آزادی مردم در انتخاب دین و راه و رسم زندگی است که منتهی به تسلط تمامیت‌طلبانه ستمگران و اخراج مخالفان از شهر و دیار می‌گردد. به آیات 191 به بعد سوره بقره (2:191) ، آیه 73 سوره انفال (8:73) ، عنکبوت 10 (29:10) و نساء 91 (4:91) نگاه کنید.

409- وقتی دشمن در خانه و قلب شهر [مسجدالحرام] هجوم آورده باشد، جز کشتن متجاوز چه راهی برای دفع شرّ آن وجود دارد؟ آیا منصفانه است این آیه و آیات مشابه آن را بر جنگ افروزی و خشونت‌طلبی قرآن دلیل آورد!؟ آیا ایراد گیرندگان مسیحی و یهودی در تاریخ خونین خویش به متجاوزین خوش‌آمد گفته‌اند؟

410- منظور از کافران در زمان و مکان نزول این آیات، همان بُت‌پرستان متجاوز مکه [ابوسفیان‌ها و ابوجهل‌ها] بودند که مسلمانان را به دلیل پشت کردن به نظام آباء و اجدادی و گرایش به خدای یکتا شکنجه کرده و از دیار خود آواره ساخته بودند، تعمیم لفظ «کافران» به غیرمسلمانان امروز، که در حالت جنگ قرار ندارند، نابجا و باطل است.