يَسْأَلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَيْرٍ فَلِلْوَالِدَيْنِ وَالْأَقْرَبِينَ وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينِ وَابْنِ السَّبِيلِ وَمَا تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ
از تو درباره نحوه انفاق میپرسند؛ بگو: هر خیری [=مالی] خواستید انفاق کنید، 462 [اولویت] برای پدر و مادر، نزدیکان، یتیمان، بینوایان و ابنسبیل 463 است، و هر [کار] خیری بکنید، مسلماً خدا از آن آگاه است [پس نه نگران حسابش باشید و نه ریاکاری کنید].
462- فعل مضارع «یَسْأَلُونَک» که دلالت بر استمرار سؤال میکند نشان از رشد شخصیتی ایمان آورندگان در آن زمان و آمادگی و انگیزه داوطلبانه آنان برای انجام کارهای خیر و شناخت احکام پروردگار میکند. چنین آمادگیهایی پس از ترک شهر و دیار و هجرت و جهاد در راه حق حاصل گشته بود.
فعل «یَسْأَلُونَکَ» 15 بار در قرآن تکرار شده که 7 مورد آن در سوره بقره واقع شده است [آیات: 189 ، 215 ، 217 ، 219 ، 220 ، 222] اما کلمه «ماذا» [در: یَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنفِقُونَ] که عیناً در آیه 219 همین سوره (2:219) تکرار شده، به گونهای بلاتکلیفی و ابهام در نحوه انفاق را نشان میدهد. از پاسخ پروردگار میتوان فهمید که منظور مسلمانان از «مَاذَا یُنفِقُون» در این آیه، اولویت دریافتکنندگان انفاق و در آیه 219 (2:219) مقدار آن باشد [والله اعلم]. پاسخ این آیه، نحوه توزیع و اولویت دریافتکنندگان است. به نظر میرسد دلیل آن تفاوت نیازها باشد [والله اعلم]. چه بسا نیازهای پدر و مادری پیر با نیاز یک یتیم، که عمدتاً محتاج سرپرستی و مسکن است، فرق داشته باشد. به همین نحو سایر موارد در نان و پوشاک و مسکن و کار و غیره.
463- «ابنسبیل» را عموماً در راه ماندگان ترجمه کردهاند، ولی در عربستان قدیم، به دلیل سختیهای سفر، گرمای استوایی و فقدان امکانات و امنیتِ سیر و سیاحت، بعید به نظر میرسد تعداد در راهماندگان به حدّی بوده باشد که یکی از تقسیمات ششگانه غنایم به شمار آید، هرچند کاروانهای تجاری کم و بیش در تردّد بودند، اما آنها عمدتاً به ثروتمندان تعلق داشت و تودههای عادی مردم اهل سفر و تجارت نبودند. به نظر این قلم، با توجه به معنای «سبیل الله» در قرآن، که غالباً در متن آیات جهادی و در مقابله با «سبیل الطاغوت» قرار دارد، باید مصداق ابن السبیل خانواده شهیدان یا فرزندان سبیل الله، یعنی جهادگران فقیر بوده باشد. در کنار هم قرار گرفتن دو عنوان «سبیل الله» و «ابنالسبیل» پس از حرف «فی» [وَفِی سَبِیلِ اللهِ وَابْنِ السَّبِیلِ] نیز مؤید دیگری بر ارتباط موضوعی آنها میکند، کما آن که در: «وَفِی الرِّقَابِ وَالْغَارِمِینَ» پرداخت پول موضوع مشترک است. [توضیحات بیشتر در کتاب کلماتی از قرآن، مقاله سبیل الله، از همین قلم آمده است]. موضوع ابنسبیل در 8 آیه قرآن آمده است: بقره 215 (2:215) و 177 (2:177) ، نساء 36 (4:36) ، انفال 41 (8:41) ، توبه 60 (9:60) ، اسراء 26 (17:26) ، روم 38 (30:38) ، حشر 7 (59:7) .