575- معنای ولایت را جز در ارتباط با مناسبات جامعه قبیله‌ای عربستان در 14 قرن قبل نمی‌توان شناخت و برگردان آن به معادل فارسی «دوستی» رساننده کامل بار معنایی آن نمی‌باشد. در دوران جاهلیت، در فقدان دولت مرکزی و قانون پذیرفته شده عمومی، «وِلاء» واکنشی در برابر ناامنی و قتل و غارت بود و دوستی میان تعدادی قبیله و همبستگی آنها با یکدیگر، سّد محکمی در برابر غارتگران پدید می‌آورد. این «ولایت»، شکل ساده روابط سیاسی و پیمان‌های نظامی میان چند کشور در روزگار ماست و جنبه فردی آن در کنارجنبه اجتماعی‌اش بسیار کمرنگ می‌باشد. متأسفانه دولت‌های به ظاهر اسلامی در صده اخیر، اغلب یا هم‌پیمان و وابسته به بلوک شرق [روسیه و چین] بوده‌اند، یا بلوک غرب [آمریکا و انگلیس و...] حال آنکه قرآن از «بِطَانَه» [مشاور همراز و نزدیک] گرفتن بیگانگان، مسلمانان را نهی کرده [آل‌عمران 118 (3:118) ] و آنها را از نفوذ غیرخودی‌ها «وَلِیجَه» در ارکان اجتماعی‌شان برحذر داشته است [توبه 16 (9:16) ].

576- در این آیه «نور» مفرد آمده و «ظلمات»، چون انواع و اقسام گمراهی‌ها را شامل می‌شود، جمع آمده است. همچنین، خدا چون واحد است «ولی» شمرده شده و غیرِ خدا «اولیاء».

577- به سیر تحول و جریان خروج از تاریکی‌ها به سوی نور [و یا برعکس] علاوه بر این آیه، در سوره‌ها و آیات مائده 15 (5:15) ، ابراهیم 1 (14:1) و 5 (14:5) ، احزاب 43 (33:43) ، حدید 9 (57:9) ، طلاق 11 (65:11) نیز اشاره شده است. در آیه 257 بقره (2:257) فاعلیت این سیر تحوّل به خدا نسبت داده شده است، در احزاب 43 (33:43) به خدا و فرشتگان، در ابراهیم 5 (14:5) به رسالت حضرت موسی برای نجات بنی‌اسرائیل از ظلم و ظلمات فرعونی به سوی نور رهایی ایمان توحیدی، و در بقیه موارد [4 مورد] به نقش روشنی‌بخش قرآن.