قَـوْلٌ مَّعْرُوفٌ وَمَغْفِرَةٌ خَيْرٌ مِّن صَدَقَةٍ يَتْبَعُهَا أَذًى وَاللَّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٌ
گفتاری به نیکویی شناخته شده [مطابق عُرف نیکوی زمانه] و گذشت [از گفتار یا رفتار نسنجیده دیگران] بهتر از صدقهای است که در پی آن آزاری [=مِنَّتی یا برملا کردنی] باشد 601 و خداوند بینیاز بردبار است. 602
601- تقاضای مستمندان ممکن است موجب آزردگی کسی که از او درخواست شده گردد و پاسخی سرد و نومید کننده بدهد. اولین توصیه این آیه به کسانی است که ندارند، یا نمیخواهند بدهند. در این صورت بهتر است با حفظ حرمت متقاضی سخنی پسندیده بگویند. در آیه 28 سوره اسراء (17:28) نیز در چنین مواردی توصیه به وعده امیدوار کننده دادن، در صورت فراهم شدن امکانات، کرده است. توصیه دوم «مَغْفِرَهٌ» [گذشت] است. ممکن است سوء رفتار درخواست کننده عاملی برای امتناع از کمک به او گردد، اما اگر انفاق به قصد قربت باشد، اهمیتی ندارد که چه رفتاری با ما داشته است. این کار برای رضایت خداست و چه بهتر که به نیروی تقوا آن را خالص گردانیم. نکته دیگر، انتظار تشکر و تقدیر از کسی است که انفاقی به او کردهایم، این نیز خلاف اخلاص در عمل و نوعی شرک در خودبینی است. بدتر آن که اگر گیرنده قدر ناشناسی کرد و کمک ما را نادیده گرفت یا حرفی زد و کاری کرد که نمیپسندیم، با تفرعن و زخم زبان تحقیرش کنیم.
602- ذکر بینیازی خدا در انتهای آیه، بیانگر حکمتِ توصیه به انفاق است. تشویق به انفاق و صدقات هدفی جز آزادسازی انسان از اسارت مال ندارد. ذکر «حلیم» بودن خدا، بردباری او را در برابر مالدوستی، منّت گذاری و آزار رسانی بندگان یادآور میشود.