12- در گذشته که مردم سواد امضاء کردن نداشتند، در پایانِ نامه‌ها مُهر خاتمه می‌زدند. نسبت دادن مجازی این امر به قلب، معنای ویژه‌ای دارد. از آنجایی که قلب انسان مرکز پویایی و احساس و اندیشه اوست، «ختم قلب» نشانه متوقف شدن فعالیت آن است. عنوان ختم قلب در سوره‌های انعام 46 (6:46) ، جاثیه 23 (45:23) و شوری 24 (42:24) نیز آمده است.

13- این عذاب که چیزی جز محرومیت از رشد و کمال و درد و غم حسرت نیست، نتیجه و بازتاب همان تعطیل ابزار شناخت و ختم پرونده عقل است، مثال محدود دنیایی آن، عذابی است که مردود شدگان مدرسه با دریافت کارنامه و پرونده خاتمه یافته خود می‌بینند.