180- «اثم» مخالف «برّ»، و «عدوان» مخالف «تقوا» است. معنای تقوا و عدوان روشن است؛ اولی پرهیز و کنترل نفس، و دومی، برخلاف آن، تجاوز به حقوق دیگران است. اما «بِرّ»، به نیکی سرشار و بلند نظری و دریادلی گفته می‌شود [همان‌طور که «بَر» به دشت وسیع، و« بُر» به گندم پر خیر و برکت گفته می‌شود]. پس می‌توان «اثم» را مخالف آن، یعنی تنگ نظری، خودخواهی و بدکرداری دانست. اثم بیشتر به گناهانی اطلاق می‌گردد که چنین حالتی در آن‌ها آشکارتر است. مثل زنا، ربا، کم فروشی، کتمان شهادت و امثالهم.
منحنی صعود بنی‌اسرائیل با حکومت داوود نبی آغاز شد و در دوران فرزندش سلیمان به اوج خود رسید، پس از درگذشت سلیمان، آن اقتدار و امنیّت و آبادی به تدریج با اختلاف میان تیره‌های دوازده‌گانه بنی‌اسرائیل به ضعف و سُستی و ناامنی و خرابی میل کرد، در آن زمان [974 قبل از میلاد] یهودیان به دو جناح متخاصم تقسیم شدند؛ 10 گروه در شمال و 2 گروه [ظاهراً نسل یوسف و بنیامین که در اصل از مادر دیگری بودند] به صف‌آرایی و نبرد با هم پرداختند و از اقوام همسایه [فنیقی‌ها و مصریان بُت‌پرست] علیه یکدیگر یاری جستند. حدود یک قرن و نیم بعد [721 قبل از میلاد] سارگن دوم پادشاه مقتدر آشور به فلسطین حمله کرد و بیت‌المقدس را ویران ساخت و 10 تیره [سبط] بنی‌اسرائیل را به اسارت گرفت، بار دیگر [سال 597 قبل از میلاد] بُخت‌النصر پادشاه بابل به کشور یهودا [اورشلیم] حمله کرد و پس از کشتار و خرابی 70 هزار یهودی را به اسارت گرفت و به بابِل منتقل ساخت تا سرانجام [در سال 539 قبل از میلاد] کورش بزرگ بدون جنگ و خونریزی وارد بابل شد و پس از 40 سال یهودیان آواره و اسیر را به وطنشان بازگرداند. پس از آن نیز این قوم توسط رومیان و پس از آن، حتی پس از ظهور عیسی‌بن‌مریم، توسط قدرتهای مسیحی مورد شکنجه و کشتار بوده است، تا زمان هیتلر و کوره‌های آدم‌سوزی.

181- نکته بسیار منطقی و متینی است؛ چگونه ممکن است مردمانی برای آزادی همکیشان اسیرشان نزد قومی بیگانه، فدیه بپردازند و فداکاری مالی کنند، اما در اختلافات داخلی همانها را بکُشند و از خانه و کاشانه آواره‌شان سازند!؟ جز آنکه منیّت‌های فردی و قومی بر آنها حکومت می‌کند، و فدیه دادنشان برای آزادی همکیشان، از تعصّب قومی و مذهبی ناشی می‌شود، نه الزاماً پایبندی به ارزش‌ها و اصالت‌های اخلاقی.