16 – دوری گزیدن از بستر گرم و نرم خواب برای مناجات با ربّ، مستلزم مبارزه با میل به لمیدن و استراحت است. معنای تَتَجَافَى [از ریشه جفو]، که تنها یک بار در قرآن تکرار شده، کناره‌گیری و دور شدن است. واژه «تهجّد» نیز که معنای غلبه بر خواب و بیدار نگه داشتن نفس است، مشابه همین حالت را می‌رساند [اسراء 79 (17:79) - وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَهً لَکَ...]. نقطه مقابلش آیه 17 سوره ذاریات (51:17) می‌باشد: «کَانُوا قَلِیلاً مِنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ» [کمی از شب را می‌خوابند]. ریشه «هَجَعَ» [خوابیدن] برخلاف «هَجَدَ»، دلالت بر تن دادن به خواب می‌کند.

17 – دو عامل بیم و امید، دو بال پرواز به سوی آسمان ایمان و دو وسیله نجات است که در بسیاری از آیات قرآن به ضرورت همراهی و هماهنگی این دو بال توصیه شده است؛ ترس از شکست و شوق پیروزی و نجات.