أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ أَنزَلَ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ ثَمَرَاتٍ مُّخْتَلِفًا أَلْوَانُهَا وَمِنَ الْجِبَالِ جُدَدٌ بِيضٌ وَحُمْرٌ مُّخْتَلِفٌ أَلْوَانُهَا وَغَرَابِيبُ سُودٌ
آیا نمیبینی29 که خدا از آسمان آبی [حیاتبخش] فرو فرستاد که به [برکت] آن ثمراتی30 [=آثار متنوع گیاهی] به رنگهای مختلف رویاندیم و نیز از کوهها نیز رگههایی31 سفید و سرخ به رنگهای مختلف [=در طیف کمرنگ تا پررنگ] و سیاه32 [پدید آوردیم]؟
29 – قرآن 31 بار با جمله: «الم تر» [آیا ندیدی، نمیبینی]، 3 بار با جمله: «الم تروا» [یا: الاترون] و 24 بار با جمله: «الم یروا» [یا: الم یر، اولم یروا، افلا یرون، افلم یکونوا یرونها]، پیامبر و مؤمنین را به دقت نظر در مسائل مختلف دعوت کرده است که بررسی و طبقهبندی این موارد بس آموزنده است.
30 – منظور از ثمرات تنها میوه درختان نیست، هر چند این کلمه در بیشتر موارد به آن برمیگردد. زمینی که به لطف باران در بهاران از مرگ زمستانی بیدار میشود و گلهای رنگارنگی پدید میآورد [ثمرات مختلفا الوانها] هر کدام دارای تخم و ثمرهای [برای حشرات] است.
31 – معنای «جُدَدٌ» [در: وَمِنَ الْجِبَالِ جُدَدٌ] جادهها و راههای عبور آدمیان یا دامها نیست، این کلمه با کلمات: جدید، تجوید، مجدد و... همریشه است. در این آیه از نزول باران سخن گفته است، باران در زمینهای هموار انواع ثمرات گیاهی را پدید میآورد و در کوهها [که روزی زیر دریاها بودند] ترکیب آب با مواد کانی، انواع سنگهای رسوبی را پدید میآورد که به اصطلاح زمینشناسی «رگههای» رسوبی در میان طبقات زمین را شکل میدهد. این رسوبات برخلاف سنگهای آذرین، چون در اثر نفوذ باران دائماً تجدید و تازه میشوند، جُدد نامیده شده است.
32 – این سه رنگ یا سه رگهای که در این آیه از آنها نام برده است، بیشترین نوع سنگهای رسوبی را تشکیل میدهند:
الف] بیض [سفید رنگ] شامل همه سنگهای آهکی و گچی،
ب] حمرٌ مختلف، الوانها [قرمز به رنگهای مختلف از زرد تا قهوهای] شامل انواع سنگ آهنها به نسبت مقدار آهن در ترکیب با مواد دیگر،
ج] غرابیب سود [سیاه مثل کلاغ] شامل ذغال سنگها [باقیمانده از جنگلهای دوران پیشین].
همه این سنگها تحت عوامل فیزیکی و شیمیائی تحت فشار و حرارت و عوامل دیگر شکل گرفته است.