اسْتِكْبَارًا فِي الْأَرْضِ وَمَكْرَ السَّيِّئِ وَلَا يَحِيقُ الْمَكْرُ السَّيِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ فَهَلْ يَنظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ الْأَوَّلِينَ فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَبْدِيلًا وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ اللَّهِ تَحْوِيلًا
[گریز ناشی از] خود بزرگبینی در زمین [=شهر و دیار خود] و مکر تبهکارانه،54 و مکر تبهکارانه جز دامن اهلش را نمیگیرد.55 آیا [آنها] جز سرنوشت پیشینیان [هلاکت شده] را انتظار میکشند؟ و برای سنت خدا56 هرگز تبدیلی نمییابی و برای سنت خدا هرگز دگرگونی نخواهی یافت.57
54- «مکر السوء» همان نیرنگها و نقشههای توطئهآمیزی است که با خودمحوری مستکبرانه علیه حقطلبان طراحی میشود، و گرنه کلمه «مکر» بدون پسوند «سوء» فاقد بار معنایی منفی است. خداوند نیز از جهت مثبت، خیرالماکرین است.
55- «یَحِیقُ» از ریشه حق، به تحقق یافتن و دامنگیر شدن بازتاب مکر و حیله به فاعل آن گفته میشود.
56 – منظور از «سنت» رویه و طریقه است، سنت خدا یا سنت رسول یعنی رویه و شیوه خدا و رسول. سنت خدا را میتوان همان نظاماتی که در جوامع انسانی جاری کرده شمرد. کلمه سنت 9 بار در قرآن به خدا نسبت داده شده است [احزاب 28 (33:28) و 62 (33:62) ، فاطر 43 (35:43) ، غافر 85 (40:85) ، فتح 23 (48:23) ، و اسراء 77 (17:77) ].
57- «تَبْدِیل» هر چیز، جایگزینی با چیزی دیگر، چه بسا مخالف آن است، اما «تحویل» تغییر حالت است.