مَا كَانَ لِيَ مِنْ عِلْمٍ بِالْمَلَإِ الْأَعْلَى إِذْ يَخْتَصِمُونَ
من هیچ اطلاعی از عوالم بالا،68 هنگامی که [دوزخیان با یکدیگر] بگو مگوی ستیزهگرانه میکردند نداشتم69 [=تنها از طریق وحی است که بر آن مطلع شدهام].
68- «مَلإَ» به طور کلی به جماعت گفته میشود. این کلمه به صورت تنها یا همراه با ضمایر جمعاً 30 بار در قرآن تکرار شده است که عمدتاً درباره اشراف یک قوم و بزرگان کشوری و لشکری آنها میباشد. مثل: مَلإَ قوم فرعون. به نظر میرسد منظور از «مَلإِ الْأَعْلَى» در اینجا فرشتگان عالم بالا باشند [والله اعلم].
69- بگو مگوی ستیزهگرانه در ملإ اعلی [عوالم برین] را بسیاری از مترجمان [تا جایی که این قلم اطلاع دارد] به گفتگوی فرشتگان در مورد سجده به آدم و ماجرایی که از آیه بعد میآید مربوط دانستهاند. اما فرشتگان بر این فرمان گردن اطاعت سپردند و جز ابلیس هیچکدام خصومتی نورزیدند، ابلیس فرد بود و در اینجا فعل جمع «تَخَاصُمُ» آمده است! منطقیتر مینماید که این بگو مگوها را به همان فرافکنیهای دوزخیان مربوط بدانیم که درست پنج آیه قبل [إِنَّ ذَلِکَ لَحَقٌّ تَخَاصُمُ أَهْلِ النَّارِ] آمده است. در ضمن جمله «بِالْمَلإِ الْأَعْلَی» علاوه بر این سوره، تنها در آیه 8 سوره صافات [لا یَسَّمَّعُونَ إِلَی الْمَلإِ الْأَعْلَی] آمده است که از هیچ کدام مفهوم فرشتگان استنباط نمیشود.