أَفَمَن يَتَّقِي بِوَجْهِهِ سُـوءَ الْعَذَابِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَقِيلَ لِلظَّالِـمِينَ ذُوقُوا مَا كُنتُمْ تَكْسِبُونَ
پس، آیا کسی که با روی آوردنش40 [به اهداف و اعمال نیکو] خود را از گزند عذاب روز قیامت مصون میدارد41 [همچون کسی است که به هوای نفس و ستمکاری روی میآورد؟]، و به ستمکاران گفته میشود: بچشید [محصول] آنچه را که یکسره کسب میکردید.42
40- معنای ظاهری «وجه»، همان چهره و روی است، اما از آنجایی که روی آوردن به هر چیز نشانه رویکرد دل به آن است، معنای باطنی این کلمه اهداف و آرمانهایی است که به آن روی میآوریم. آنگاه که ابراهیم(ع) پس از روی آوردن به ستاره و ماه و خورشید و مشاهده افول آنان، به آفریدگار آنها روی میآورد، میگوید: «إِنِّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ...» [انعام 79 (6:79) ]، مسلماً متوجه کردن وجه خود، همان نگاه دل و هدفگیری خدایی در زندگی است. اصطلاحات: «ابتغاء وجه الله» [پیجوئی وجه خدا] و «یریدون وجه الله» [خواستن وجه خدا] که به کرّات در قرآن تکرار شده [از جمله: بقره 115 (2:115) و 272 (2:272) ، رعد 22 (13:22) ، روم 38 (30:38) و 39، رحمن 27 (55:27) ، انسان 9 (76:9) ، لیل 20 (92:20) ، و...] همان جهت و هدف خدایی است که مؤمن به آن روی میآورد. چنین است تسلیم کردن وجه خود به خدا [...أَسْلَمْتُ وَجْهِیَ لِلَّهِ...- آلعمران 20 (3:20) ]. این که در قرآن گفته شده در قیامت کسانی با وجه خود به آتش میافتند، منظور همین اهدافی است که به آن روی آوردهاند [از جمله اسراء 97 (17:97) ، فرقان 34 (25:34) ، قمر 48 (54:48) ].
41- معنای «یَتَّقِی بِوَجْهِه» محافظت خویش از خطر عذاب، با روی آوردن به کارهای خیر است. «یَتَّقِی» فعل مضارع از تقوا، به معنای ترمز و خویشتنداری است. وقتی دعا میکنیم: «فقنا عذاب النار» [ما را از آتش مصون دار]، حرف «قاف» فعل امر از تقواست. چراکه خدا نگهدارنده بندگان است [...هُوَ أَهْلُ التَّقْوَی وَأَهْلُ الْمَغْفِرَه- مدثر 56 (74:56) ].
42- «کُنْتُمْ» [در: مَا کُنْتُمْ تَکْسِبُونَ] دلالت بر تکوین شخصیتی، به خاطر تکرار و استمرار عمل میکند.