أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاءَ اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُولُو الْأَلْبَابِ
آیا [چنین انسان غافل و ناسپاسی بهتر است یا] کسی که در شبانگاهان به حال سجده و قیام به اطاعت خاضعانه خدا18 مشغول است و از [عذاب] آخرت می‌پرهیزد و به رحمت پروردگارش [نه واسطه ها] دل می‌بندد؟ بگو: آیا آنها که می‌دانند و آنها که نمی‌دانند یکسانند؟19 تنها خردمندان [خالص خدایی] پند می‌پذیرند.20
18- قنوت را اطاعت معنا کرده‌اند، اطاعتی که در آن، هم پیوستگی و دوام باشد و هم خضوع و خشوع.
19- افعال مضارع «یَعْلَمُونَ»، و «لا یَعْلَمُونَ» دلالت بر استمرار علم‌آموزی می‌کند در نتیجه، ترجمه: دانایان و نادان‌ها رساننده به مقصود نمی‌باشد.
20- عنوان «أُولُو الْأَلْبَاب» را مترجمین خردمندان یا صاحبان تفکر و عقل و اندیشه ترجمه کرده‌اند که بیانگرمعنای عمیق این واژه نیست. اولواالالباب یعنی صاحبان لُب. لُبِ هر چیز، مثل گردو و بادام، مغز آن است. مفسرین مغز انسان را همان عقل او شمرده‌اند و گفته‌اند اولواالالباب همان عاقلان، و به فارسی سلیس‌تر، خردمندان‌اند. اما درک و فهمی که در ادبیات و عُرف امروز از واژه «عقل» وجود دارد، مغایر با مفهوم واژه عقل در قرآن و مستقل از ایمان به آفریدگار است و حتی منکران در مواردی «عقلانیت» را همچون روشنفکری در برابر «ایمان» مطرح می‌سازند! در این صورت آیا چنین خردمندانی از آیات پند می‌گیرند؟ برخی از لغت‌شناسان گفته‌اند لُب، نه هر عقلی، بلکه عقل خالص و پاک شده است! در این صورت باید پرسید خلوص و پاک شدن از چه چیزی؟
از 16 موردی که عنوان «اولواالالباب» [یا اولی‌الالباب] در قرآن آمده است چند نکته را می‌توان فهمید:
الف] در 11 آیه از 16 مورد، «اولواالالباب» با واژه «ذکر» [بیداری و خودآگاهی] همراه آمده و بر «ذکرپذیری» آنان تصریح شده است، در 5 مورد دیگر از عبرت‌گیری، هدایت‌پذیری و آمادگی شناخت آنان. آیا «عقلانیت خود بنیاد» امروز، که در برابر «خدا بنیادی» مطرح می‌شود، می‌تواند ترجمه دقیقی برای اولواالالباب باشد؟
ب] در 6 مورد واژه تقوا [کنترل نفس، در خود آیه یا قبل و بعد آن] از ویژگی‌های اولواالالباب شناخته شده است [بقره 179 (2:179) و 197 (2:197) ، مائده 100 (5:100) ، طلاق 10 (65:10) ، ص 29 (38:29) ، و زمر 9 (39:9) ]، پس در واژه «اولواالالباب» مفهوم تسلط بر نفس و خویشتن‌داری موجود است.
ج] از مقایسه ویژگی‌های متضادی که از دو گروه «فاسقین» و «اولی‌الالباب» در آیات 19 (13:19) تا 25 سوره رعد و آیات 26 (2:26) و 27 بقره آمده، می‌توان فهمید که «فاسقین» شخصیتی مقابل اولی‌الالباب دارند. از آنجایی که واژه «فسق» دلالت بر شکستن و پاره کردن حدود و پوسته محافظ دارد، می‌توان فهمید اولواالالباب کسانی هستند که به نیروی تقوا [کنترل نفس] خود را در محدوده مقررات الهی نگه می‌دارند و حرمت‌شکنی و نقض مقررات و احکام شریعت نمی‌کنند. به عبارتی آنها صاحب خِرَد خدایی، و وجدان‌های پاک و متعهدان به میثاق‌های خدایی هستند و بنیاد عقلانیت آنان بر محور ارزش‌های اخلاقی است.