كَدَأْبِ آلِ فِرْعَوْنَ وَالَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَذَّبُوا بِآيَاتِنَا فَأَخَذَهُمُ اللَّهُ بِذُنُوبِهِمْ وَاللَّهُ شَدِيدُ الْعِقَابِ
- [شیوه و رفتار آنها] همچون شیوه و رفتار فرعونیان و کسانی است که پیش از ایشان بودند. 22 [آنها] آیات ما را دروغ شمردند، پس خدا به [عواقب و آثار] گناهانشان آنها را گرفت و خدا سخت عقوبت است. 23
22 - «دَأْبِ» از نظر لغوی به هر رفتاری که استمرار و یکنواختی داشته باشد گفته میشود، مثل: حرکت دائمی ماه و خورشید. یا کشت و زرع پیوسته و یکسان در سالیان متمادی [یوسف 47 (12:47) ]. به عادت آدمی به صورت فردی یا اجتماعی نیز دأب گفته میشود که به نوعی راه و رسم و شیوه زندگی محسوب میشود. مثل شیوه فرعونیان [آل عمران 11 (3:11) ]. به همین ترتیب، انکار حق توسط کافران، و تحقق یافتن عذاب در بازتاب دستاوردشان، «جریانی تاریخی» و سنتی مستمر در جوامع انسانی شمرده میگردد.
23 - عقوبت و عِقاب، نتیجهای است که در عقب و به دنبال هر کار خطا میآید، در واقع انسان در نظام هستی تحت «تعقیب» عوارض کارهایی است که انجام داده، مگر آن که به لطف خدا مشمول آمرزش قرار گرفته باشد. همچنانکه در نظامات اداری و اقتصادی و آموزشی، هرکس به قدر همّت و هنر و سعی و تلاش خود ترفیع مقام و موقعیت پیدا میکند یا سود و زیان میبرد، نظاماتی هم که خدا حاکم بر رفتار انسانها قرار داده است، «بیتفاوت» و علیالسویه در برابر آنها نیست و عواقب و آثار منفی یا مثبت به دنبال میآورد که به دلیل مسبب الاسباب بودن آفریدگار جهان به او نسبت داده شده است. شدیدالعقاب و رحیم بودن خدا از همین روست.