قُلْ أَؤُنَبِّئُكُم بِخَيْرٍ مِّن ذَلِكُمْ لِلَّذِينَ اتَّقَوْا عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتٌ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِينَ فِيهَا وَأَزْوَاجٌ مُّطَهَّرَةٌ وَرِضْوَانٌ مِّنَ اللَّهِ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِالْعِبَادِ
- [ای پیامبر به دنیاطلبان] بگو: آیا [میخواهید] شما را به گزیدهتر از اینها خبر دهم؟ برای کسانی که [در برابر جاذبههای افراطی این غرایز] پرهیزکاری کردهاند، نزد پروردگارشان بوستانهایی است که از زیر آن نهرها [یی از آثار نیکوی اعمالشان] جاری است 34 که در آن جاودانه خواهند ماند و [نیز] همسران پاکیزه شدهای 35 [از همه پلیدیها] و خشنودی از [سوی] خدا، 36 [که از همه آنها برتر است] و خدا بس بینای به [احوال] بندگان است.
34 - در قرآن 40 بار در وصف بهشت، جمله: «تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ» تکرار شده که نمادی است از جریان داشتن دائمی حیات و سبز و خرمی بهشت. بدیهی است چنین وصفی برای ساکنین صحاری سوزان عربستان و مردمان حاشیه کویر بسیار مطبوعتر و دلانگیزتر از احساس مردمان ساکن در جنگلها و سواحل دریاها میباشد. بنابراین به جای توجه به باغهایی که از زیر آن نهرهای آب جاری است، باید به ظرف زمانی و مکانی و فرهنگ قومی این آیات توجه کرد و پیام امروزی آن را، که دلالت بر سبز و خرمی زندگی بهشتیان و جریان داشتن دائمی عامل چنان خرمی میکند، دریافت کرد. نهرهای جاری، محصول همان حَسَنات جاری و خیر و خدمات مستمری است که مؤمنین در زندگی دنیا داشتند. طبق آیه 35 سوره رعد (13:35) ، چنین وصفی از بهشت برای فهم دنیایی ما به حالت «تمثیلی» آمده است.
آیه 74 سوره بقره (2:74) در تشبیه قلب انسان به تفاوت سختی انواع سنگها در کوهستانها، از سنگهایی [یا دلهایی انعطافپذیر] یاد میکند که از شکافتنش نهرهایی جاری میگردد. ظهور و بروز اعمال در قیامت است که چنان سرچشمههای سعادتبخشی را پدید میآورد. آیات ابتدایی سوره انسان نیز از جامهایی که ابرار مینوشند و چشمههایی که مقرّبان با اعمالشان در دنیا شکافته و در آخرت از آن سیراب میشوند یاد کرده است.
35 - «ازواج» به همسران [زن یا شوهر] گفته میشود. در این آیه به جای وصف زیبایی یا قد و قامت، که ظاهری و جسمی هستند، به طهارت نفسانی، که اختیاری و پرورشی است، اشاره کرده است. مشابه این وصف در بقره 25 (2:25) و نساء 57 (4:57) آمده است.
36 - کلمه «رِضْوَانٌ» 8 بار در قرآن تکرار شده که در 3 مورد، رضوان الله را بالاتر از بهشت یا مستقل از آن شمرده است [آلعمران 15 (3:15) ، توبه 21 (9:21) و 72 (9:72) ].
وَعَدَ اللهُ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَمَسَاکِنَ طَیِّبَهً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ وَرِضْوَانٌ مِنَ اللهِ أَکْبَرُ ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ.
«رِضْوَانٌ مِنَ الله» [به جای رضوان الله] منشأ چنان خشنودی و رضایتی را، در مقایسه با «حُبّالشَّهَوات» شیفتگان دنیا نشان میدهد؛ آنچنان خشنودی و سرمستی که نه از ارضای غرایز حیوانی، بلکه از رؤیت جمال ذوالجلال والاکرام و برخورداری از مغفرت و رحمت او ناشی میگردد. چنان سرمستی و نشاطی وصفناپذیر که برای اسیران غرایز باور نکردنی است.