الَّذِينَ يَذْكُرُونَ اللَّهَ قِيَامًا وَقُعُودًا وَعَلَى جُنُوبِهِمْ وَيَتَفَكَّرُونَ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذَا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ
همان کسانی که ایستاده و نشسته و [آرمیده بر] پهلوهای خویش خدا را به یاد میآورند و در آفرینش آسمانها و زمین میاندیشند [و با ضمیر و زبانشان میگویند:] پروردگارا، 392 این [عالم بیکران] را به باطل نیافریدهای. 393 منزهی تو [از این که بیهدف و بیحکمت بیافرینی]. پس ما را از عذاب آتش [اعمالمان] برکنار دار.
392 - در این مجموعه آیاتِ مرتبط با دعا [190 تا 195]، جمعاً 5 بار ندای «رَبَّنَا» و سه بار نام «الله» در آغاز و انتهای آن آمده است. آنها «الله» را یاد میکنند، اما از منظر ربوبیّت، یعنی تصرف و تدبیر حکیمانه او در جهان هستی.
393 - بیهدف آفریده شدن جهان هستی، ظن و گمان کسانی است که مسئولیت در برابر اعمالشان را انکار میکنند. این حقیقت را قرآن در آیه 27 سوره ص (38:27) بیان کرده است: «وَمَا خَلَقْنَا السَّمَاءَ وَالْأَرْضَ وَمَا بَیْنَهُمَا بَاطِلاً ذَلِکَ ظَنُّ الَّذِینَ کَفَرُوا فَوَیْلٌ لِلَّذِینَ کَفَرُوا مِنَ النَّار».
بر این حقیقت با لفظ «عبث» نیز که مشابه باطل است، تأکید کرده است: مؤمنون 115 (23:115) «أَفَحَسِبْتُمْ أَنَّمَا خَلَقْنَاکُمْ عَبَثًا وَأَنَّکُمْ إِلَیْنَا لا تُرْجَعُونَ».