يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ مَّا عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُّحْضَرًا وَمَا عَمِلَتْ مِن سُـوءٍ تَوَدُّ لَوْ أَنَّ بَيْنَهَا وَبَيْنَهُ أَمَدًا بَعِيدًا وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ
روزی که هرکس هر [کار] خیری انجام داده باشد [نزد خود] حاضر شده مییابد 74 و نیز هر کار بدی مرتکب شده باشد، آرزو میکند ای کاش میان او و آن [رفتار ناپسند] فاصلهای بس دور بود 75 و خداوند شما را از [نافرمانی در برابر] نفس خویش برحذر میدارد 76 و خدا [با این پیشآگهی از خطر] به بندگان بسی مهربان است.77
74 - وجدان هر چیز مقابل فقدان آن است، انفاق و احسان و اعمال نیکویی که شخص میکند، دستخوش فراموشی و گذر زمان میشود، اما در آخرت گویی مفقودی را بازیافته است، آنرا حاضر شده مییابد. اسم مفعول «مُحْضَرًا» به جای حاضراً، دلالت به عاملی میکند که عمل را به حضور و بروز و ظهور رسانده است. عمل نیک آدمی همچون بذری است که در دل خاک رها میشود و در بهاری پس از زمستان به صورت نهالی بالنده و بارور بازیابی میشود.
75 - گرچه اعمال آدمی، نه آثار و پاداش آن، در قیامت ظهور و بروز پیدا میکند، اما از آنجایی که به نظر کسانی انفاق و احسان از دست دادن تلقی میشود، کلمه «مُحْضَرًا» به دنبال آن آمده است تا جلب اطمینان کند. در مورد اعمال زشت به همین اکتفا شده که شخص از دیدنش شرم و آرزو میکند ای کاش فرسنگها با آن فاصله داشت. اعمال خیر و شرّ شخصیت آدمی را میسازد و جدای از او نیستند که فاصلهای میان آنها حائل شود. «أَمَد» به فاصله زمانی و مکانی زیاد گفته میشود.
76 - تکرار جمله «وَیُحَذِّرُکُمُ اللهُ نَفْسَهُ» [که در آیه 28 آمده بود] خطر شدید تکیه به ولایت بیگانگان را هشدار مجدد میدهد. این عمل نزد خدا، همچون تکیه به بیگانگان و تغییر ملیّت دادن نزد ماست که نوعی پشت کردن به هویت شخصی، ملی و فرهنگی تلقی میشود.
77 - رؤف از نامهای نیکوی خدا 11 بار در قرآن تکرار شده است؛ 10 بار صفت خدا، یکبار صفت پیامبر. این نام عمدتاً [9 بار] همراه رحیم آمده است. رؤف و رحیم از نظر معنایی مشابه هستند، اما مفسّر «المیزان» رحمت را عام و رأفت را خاص و برای کسی دانسته که مبتلا به گرفتاری است.