148 - یهودیان و مسیحیان بر «هویت» دینی ابراهیم نظر داشتند و این آیه «صفات» او را ذکر می‌کند. حنیف از ریشه «حَنَفَ»، بیانگر انگیزه و میل حرکت از گمراهی به هدایت و از کجی به راستی و استقامت است. به بیان قرآن، حنیف بودن معادل مشرک نبودن است [حُنَفَاءَ لِلَّهِ غَیْرَ مُشْرِکِینَ بِهِ - حج 31 (22:31) ] و یا اخلاص در عبادت [وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفَاءَ - بینه 5 (98:5) ]. واژه مخالف حَنَفَ، جَنَفَ می‌باشد که به نوعی تمایل معکوس را نشان می‌دهد. حنیف بودن در بُعد عقیدتی آن متوقف نمی‌شود، ابراهیم آن را در عمل و در سراسر زندگی خود به نمایش گذاشت.
بیشتر آدمیان در ارتباط با حق خونسرد و خنثی هستند و کمتر انگیزه و احساسی برای جستجو و گرایش به حق از خود نشان می‌دهند. اما «حنیف» صفت مشبهه است و دلالت بر ثبوت حق‌گرایی در شخص می‌کند. نمونه ممتازش در قرآن، ابراهیم خلیل(ع) است که چنین حالتی در شخصیت او حالت ثابت و راسخ یافته بود. تغییر و تحول باورهای ابراهیم از ستاره و ماه و خورشید پرستی، تا رویکردش به ربّ العالمین، نشانگر حق جویی خالص او از همان دوران نوجوانی تا اواخر عمر در تسلیم به خدا و ذبح فرزند می‌باشد. در دو مورد باقیمانده [روم 30 (30:30) و یونس 105 (10:105) ]، واژه «حنیفاً»، هدفگیری حق‌گرایانه به سوی دین خدا را نشان می‌دهد: فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا.

149 - در قرآن 6 بار تکرار شده است که «ابراهیم از مشرکین نبود»، بلکه حنیف و مُسلم بود، 3 بار به پیامبر اسلام فرمان داده که هرگز از مشرکین مباش [وَلا تَکُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِکِینَ - انعام 14 (6:14) ، یونس 105 (10:105) ، قصص 87 (28:87) ]. هم پیامبر خلیل، و هم پیامبر رحمت تأکید کرده‌اند که از مشرکین نیستند [انعام 79 (6:79) و یوسف 108 (12:108) ]، این همه تأکیدات برای چیست!؟ آیا احدی در طول تاریخ ادعا کرده است که آن دو بزرگوار مشرک، یعنی بُت‌پرست بوده‌اند؟ این آیات که در سال 10 بعثت در ارتباط با ولی گزینی و واسطه‌تراشی مشرکین در عبادت نازل شده است، دقیقاً موضوع و مصداق شرک را مشخص می‌سازد. شرک آفت ایمان و نشانه ناخالصی است آنچنان که پیامبر مکرّم اسلام فرمود: «شرک در وجود مؤمن همچون راه رفتن مورچه در شب تاریک روی سنگ سیاه نادیدنی است!»