وَقَيَّضْنَا لَهُمْ قُرَنَاءَ فَزَيَّنُوا لَهُم مَّا بَيْنَ أَيْدِيهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَحَقَّ عَلَيْهِمُ الْقَوْلُ فِي أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِن قَبْلِهِم مِّنَ الْجِنِّ وَالْإِنسِ إِنَّهُمْ كَانُوا خَاسِرِينَ
و ما همنشینانی [در زندگی دنیا] پیرامونشان گرد آوردیم37 که برای آنها [نتایج اعمال] حاضر و گذشتهشان را نیکو جلوه دادند38 [=به جای نقد عملکرد ناپسند کنونی و هشدار به عواقب اعمال گذشته، به تعریف و تمجیدشان پرداختند] و فرمان [=عذاب] الهی بر آنان در پیوستن به [دوزخیانی از] اُمتهایی از جن و انس [=غریب و آشنا] تحقّق یافت،39 آنها بیتردید بازنده بودند.
37- «قیضنا» از ریشه «قَیض»، دلالت بر نوعی فراگیری و تسلّط بر چیزی یا کسی میکند، این کلمه در مورد پوست محکم تخم مرغ نیز به کار میرود. کسی که حریم و حدود الهی را، که پوسته محافظ او در برابر شیطان است میشکافد، شیطان صفتانی گِرد او میآیند و همچون پوسته تخم مرغ احاطهاش میکنند، وقتی پوسته الهی شکافته شد، پوستهای شیطانی شخص را فرا میگیرد. در آیه 36 سوره زخرف (43:36) نیز آمده است هر کس از یاد خدای رحمان روی برتابد، شیطانی بر او میگماریم که همواره با او خواهد بود «وَمَنْ یَعْشُ عَنْ ذِکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِین».
38- به نظر میرسد در جمله: «مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ»، «مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ» اشاره به وعدههای راحت و رفاه آینده، و «مَا خَلْفَهُمْ» اشاره به ایمن بودن از عواقب تبهکاری باشد [والله اعلم].
39- از 22 مرتبهای که نام «جن» در قرآن آمده است، 14 مورد آن همراه با «اِنس» میباشد. بررسی آزاد و مستقل از پیش زمینههای ذهنی و تصوّرات سنّتی نشان میدهد منظور از جن در این آیات همان آدمیان ناشناخته، غریبه، پنهانکار، فریبکار، منافق صفت و... است، و منظور از اِنس، آشنایان، مردم شناخته شده هم زبان و هم وطنی که با آنان مأنوس هستیم. رک به نوشته «جنّ و انس» در قرآن از همین قلم.