وَالَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ وَإِذَا مَا غَضِبُوا هُمْ يَغْفِرُونَ
و [نیز برای] کسانی که از گناهان [خودپرستانه تنگنظرانه] بزرگ56 و زشتیهای اخلاقی57 کناره میگیرند و چون به خشم آیند در میگذرند.58
56- «اثم»، همانطور که قبلا گفته شده، با گناه [جناح] تفاوت دارد. «اثم»، مقابل «بِرّ» [وسعت و گشادگی در نظر و عمل]، دلالت بر تنگنظری خودخواهانه و محدود بودن میدان اندیشه و عمل آدمی میکند. در قرآن 25 بار واژه جُناح [گناه] آمده است که تماماً با جملات: «لا جناح علیکم» و «لیس علیکم جناح» در صدد نفی برخی نگرانیهای وسواسگرایانه فقهی است و حتی یک بار هم گفته نشده: جناح علیکم [گناهی بر شما است]. در عوض با استفاده از واژههایی مثل: ذنب، جرم، اثم، فسق، فجور، عصیان، ظلم، حوب، جور... بر نتایج و آثار اعمال یا ریشه و خاستگاه گناه اشاره شده است [ر.ک. به نوشته شرم و گناه از همین قلم].
57- فاحشه و فحشاء از ریشه «فَحَشَ»، به قول یا فعلی گفته میشود که قباحت و زشتی ظاهری یا باطنی آن بسیار باشد، هر چند تلقی عمومی از این واژه عمدتاً در غرایز جنسی است، اما در زبان عربی دروغ و بدزبانی را نیز فُحش و فحشاء مینامند. گرانی هم وقتی از حد بگذرد، گفته میشود قیمتها به طور «فاحشی» بالا رفته است! گویا کلمه فاحشه دلالت بر گناهان بسیار زشت و رسوایی میکند که منجر به تجاوز به حقوق دیگران میشود، اما «ظَلَمُواْ أَنْفُسَهُم» ناظر به گناهان شخصی در ارتباط با خداست.
58- خداوند در قرآن حتی یونس پیامبر(ع) را به دلیل غضب کردن بر منکران دعوتش مورد عتاب قرار داده است: انبیاء 87 (21:87) - «وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْه...». از امام صادق(ع) نیز نقل شده است: هرکس به هنگام رغبت، رهبت [ترس]، میل شدید به چیزی، غظب و رضایت، بر نفس خود مسلط باشد خدا دوزخ را بر او حرام خواهد کرد «مَنْ مَلَکَ نَفْسَهُ إذا غَضِبَ وَإذا رَغِبَ وَإذا رَهِبَ وَإذا اشْتَهی حَرَّمَ اللهُ جََسَدَهُ عَلَی النّار».