حم
حاء میم.2
1- نام این سوره که از آیه ۳۵ آن «وَلِبُیُوتِهِمْ أَبْوَابًا وَسُرُرًا عَلَیْهَا یَتَّکِئُونَ وَزُخْرُفًا...» گرفته شده، «زخرف» به معنی زینت است. این کلمه چهار بار در قرآن درباره: تزئینات خانهها (اسراء ۹۳ و زخرف ۳۵)، زیبایی گل و گیاه در بهاران (یونس ۲۴) و سخنان باطل به حق آراسته شده (انعام ۱۱۲) گفته میشود.
در میان هفت سورهای که با حروف مقطعه «حم»، در تبیین تنزیل کتاب هدایت، آغاز شده است، سوره زخرف بر عامل اصلی انکار توحید و آخرت، که همان دنیاپرستی، زیباییها و زینتهای زندگی دنیاست متمرکز شده است. برخی از کلماتی که در این سوره آمده، از جمله: «حِلْیَهِ» (زیور)، «مُتْرَف» (رفاه زدگان)، «مُسْرِفِین»، «مَعِیشَت»، «أَسْوِرَهٌ مِنْ ذَهَب» (دستبند طلایی)، متاع دنیا، جمع کردن مال، مُلک، سقف سیمین، پلکانها، درهای مختلف و تکیهگاهها (مبلمان) و... نشانگر محور سوره در بیان علل و انگیزههای پشت کردن به پیام حق میباشد.
بهشتی نیز که در سوره زخرف توصیف شده است، به تناسب سیاق سوره و برای جذب چشم و دل دنیاطلبانی که یکسره در فکر طلا و نقره و شکم و شهوت و می و مستی هستند، چنین وصف شده است: «یُطَافُ عَلَیْهِمْ بِصِحَافٍ مِنْ ذَهَبٍ وَأَکْوَابٍ وَفِیهَا مَا تَشْتَهِیهِ الْأَنْفُسُ وَتَلَذُّ الْأَعْیُنُ وَأَنْتُمْ فِیهَا خَالِدُون... لَکُمْ فِیهَا فَاکِهَهٌ کَثِیرَهٌ مِنْهَا تَأْکُلُونَ» (آیات ۷۱ تا ۷۳).
مضامین این سوره و اوصافش درباره بهشت و جهنم، متناسب با درک و فهم مخاطبش در سالیان ابتدایی دوران بعثت در مکه میباشد؛ ۶۵ آیه ابتدا و ۱۰ آیه انتهای سوره در سال پنجم بعثت، و آیات میانی ۶۶ تا ۷۸ در سال چهارم بعثت نازل شده است.
2- رک به پاورقی 2 سوره احقاف.