فِيهَا يُفْرَقُ كُلُّ أَمْرٍ حَكِيمٍ
در آن [شب] هر امری [از امور هدایتی، برای هضم و جذب حافظه هدایتی بشر] تفصیل داده میشود.5
5- لقمهای که در دهان میگذاریم، ترکیب یکپارچه و منسجمی از مواد متنوعی است که به صورت تجزیه نشده هرگز نمیتواند به سلولهای بدن برسد. ابتدا فک و دندانها با آسیاب کردن مواد و تأثیرات شیمیائی بزاق، آن را خرد میکنند، آنگاه حرارت و حرکات فیزیکی و شیمیائی معده و ترشحات غدد پانکراس آن را به عناصر ساده قابل جذب دیوارههای روده، برای تحویل به گلبولهای خون و تغذیه سلولهای بدن، تبدیل میکنند. هضم و جذب رزق معنوی ما نیز مستقل از این مکانیسم نمیباشد؛ حقایق هدایتی در اصل «محکم» [یکپارچه] هستند، اما خداوند برای جذب آن در هاضمه فهم بشری، این حقایق را نازل، یعنی ساده، کرده است. همچنانکه ریاضیات و سایر علوم را به تناسب رشد سنی و کلاسهای مختلف مدرسه، از حالت محکم به حالت ساده و باز شده [متفرّق] در میآورند. اتفاق مهم شب قدر، همین باز شدن حقایق اجمالی هدایتی به تناسب رشد بشر میباشد.
قرآنی که برای اندیشه کردن مخاطبان به زبان عربی درآمده است، اصل آن در اُمُّ الکتاب [مخزن اطلاعات و مادر قوانین و نظامات جهان هستی] قرار دارد که به تناسب نیاز رشد و کمال بشر به تدریج در عصرها و نسلهای پی درپی نازل شده و میشود. به کتاب مادر [اُمُّ الکتاب] در دو آیه اشاره شده است: 1- زخرف 3 (43:3) و 4: «إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِیًّا لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ وَإِنَّهُ فِی أُمِّ الْکِتَابِ لَدَیْنَا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ»؛ 2- رعد 39 (13:39) : «یَمْحُو اللهُ مَا یَشَاءُ وَیُثْبِتُ وَعِنْدَهُ أُمُّ الْکِتَابِ». در مورد محکم بودن اولیه حقایق قرآنی و تفصیل یافتن تدریجی آن میتوان به آیه اول سوره هود نگاه کرد: «الر کِتَابٌ أُحْکِمَتْ آیَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَکِیمٍ خَبِیرٍ». و نیز در مورد تفریق و تجزیه حقایق ایمانی به سورهها و آیات و کلمات جداگانه میتوان به آیه 106 سوره اسراء (17:106) مراجعه کرد: «وَقُرْآنًا فَرَقْنَاهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلَى مُکْثٍ وَنَزَّلْنَاهُ تَنْزِیلاً».