أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ أَن لَّن يُخْرِجَ اللَّهُ أَضْغَانَهُمْ

آیا کسانی که در دلشان بیماری است،52 پنداشتند که خدا هرگز کج‌اندیشی‌های آنها53 [=ماسک فریب و ریاکاری‌شان] را افشاء نخواهد کرد؟

52- اصطلاح «فِی قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ» جمعاً 10 مرتبه در قرآن تکرار شده؛ در سه مورد، منافقین را از کسانی که در دلشان مرض است جدا کرده است [انفال 49 (8:49) ، احزاب 12 (33:12) و 60 (33:60) ]. از این تفکیک معلوم می‌شود هر یک از این دو عنوان نشانگر حالت روحی ویژه‌ای است؛ نفاق نشانه‌ای از دورویی و تفاوت ادعا با عمل است، اما بیمار دلی از سوء نیّت، خبث طینت و قصد خیانت حکایت می‌کند. در جهت مقابل، قرآن از «قلب سلیم» [در نهایت سلامت] نیز در باره ابراهیم خلیل یاد کرده است [صافات 84 (37:84) و شعراء 89 (26:89) ].

53- «أَضْغَانَ» جمع «ضَغْن» را اغلب کینه و دشمنی ترجمه کرده‌اند، اما معنای دیگری که در «المنجد» به آن اشاره شده، میل و علاقه به چیزی و کج شدن به سوی آن است که متناسب‌تر با این آیه می‌باشد. به چوب کج و اسبی که تا تازیانه نخورد راه نمی‌رود نیز ضَغِن گفته می‌شود.