بَلْ ظَنَنتُمْ أَن لَّن يَنقَلِبَ الرَّسُـولُ وَالْمُؤْمِنُونَ إِلَى أَهْلِيهِمْ أَبَدًا وَزُيِّنَ ذَلِكَ فِي قُلُوبِكُمْ وَظَنَنتُمْ ظَنَّ السَّوْءِ وَكُنتُمْ قَوْمًا بُورًا
[اشتغال به خانه و خانواده بهانه است] واقعیت این است که شما میپندارید پیامبر و مؤمنان [از این سفر خطرناک با جان سالم] هرگز نزد خانوادههای خویش برای ابد باز نخواهند گشت و این پندار [محافظهکارانه] در دلتان نیکو [=عاقلانه] جلوه کرد،27 و [به جای پیروی از رسول] پندارگرایی کردید، [آن هم] پنداری منفی28 و مردمی زیان دیده شدید.29
27- نیکو جلوه کردن اعمال شخص نزد خود را قرآن گاهی به شیطان نسبت داده [انعام 43 (6:43) ، انفال 48 (8:48) ، نحل 63 (16:63) ، نمل 24 (27:24) ، عنکبوت 38 (29:38) ]، گاهی به شرکاء شیطانی [فصلت 25 (41:25) ، انعام 137 (6:137) ]، گاهی به خدا [انعام 108 (6:108) ، نمل 4 (27:4) ] ولی بیشتر بدون ذکر فاعل، که میتواند هر یک از موارد فوق باشد [انعام 122 (6:122) ، توبه 37 (9:37) ، یونس 12 (10:12) ، رعد 33 (13:33) ، فاطر 8 (35:8) ، مؤمن 37 (23:37) ، محمد 14 (47:14) و فتح 12 (48:12) ].
28- حدس و گمان، البته به عنوان گام نخست، برای شناخت یک موضوع ایرادی ندارد، آنچه مورد ایراد است، اکتفا کردن به گمان و اتکاء به آن در زندگی است. باورهای مشرکین درباره نقش بُتها در برآوردن حاجات و اعتکاف در بُتخانهها، و آداب و زیاراتی که انجام میدادند، تماماً مبتنی بر اوهام و خرافات و گمانهای جاهلانه بود. امروز نیز بسیاری از دینداران عالم پایبند آداب و تشریفاتی در آیینهای مذهبی خود هستند که بسیاری از آنها بر پایه ظنّ و گمان در طول تاریخ شکل گرفته و با اساس شریعت مغایرت و تضاد دارد.
29- « بُور» در اصل کسادی تجارت و تباه شدن کالا و محصولات است [فاطر 5 (35:5) ]، طرح و نقشه و مکری هم را که به نتیجه نرسد بور مینامند [فاطر 10 (35:10) ]. اما «قَوْمًا بُورًا» که در فرقان 18 (25:18) نیز تکرار شده است، مردمان بیبهره از تلاش دنیایی خود میتوان نامید که به سراب زندگی مادّی رسیدهاند. گفته میشود بُور جمع «بایر» است و زمین بایر محصولی ندارد.