11- «عَنَتْ» مشقّت و سختی است. این واژه 5 بار در قرآن آمده است. درباره: رنج و مشقّت بی‌همسری [نساء 25 (4:25) ]، احساس دردمندی و رنج پیامبر از مشکلات و گرفتاری‌های مردم [توبه 128 (9:128) ]، تمایل بیگانگان به نابسامانی و پریشانی مسلمانان [آل‌عمران 118 (3:118) ]، در گرفتاری و سختی و مشقّت افتادن مردم یا نافرمانی از رسول [حجرات 7 (49:7) ]، و بالاخره به مشقّت افتادن کسانی که حقوق یتیمان را رعایت نمی‌کنند [بقره 220 (2:220) ].
در آیه 104 سوره بقره (2:104) به مؤمنین توصیه شده به جای آن که از پیامبر بخواهند مراعات حالشان را نماید، از او بخواهند به آنها توجه کند. توجه معلم و مربی موجب تعلیم و تربیت شاگردان می‌شود، ولی رعایت حالشان رها کردنی است به وضع موجود.

12- در این آیه، ایمان از نظر فطری و ساختار وجودی، محبوب دل آدمی و منطبق با ذات و ضمیر او، و در جهت مقابل، سه صفت ناپسند مکروه دل و مغایر رشد او شمرده شده است. این آیه صفات متضاد با ایمان را از سه زاویه نشان می‌دهد: 1- کفر [پوشاندن حق]، 2- فسوق [خروج از نظامات حق] و 3- عصیان [نافرمانی از حق]. به این ترتیب بی‌ایمانی، از ندیده گرفتن و پوشاندن حق شروع می‌شود، و به خروج و مقابله و نافرمانی از آن منتهی می‌گردد.
فعل «زَیَّنَا» [ما زینت دادیم]، هفت بار در قرآن تکرار شده است، تنها همین مورد است که این عمل به «او» [خدا] نسبت داده شده است. البته به صورت مجهول، نه بار نیز در قرآن فعل «زُیِّنَ» آمده و پنج بار هم به تزیین شیطان و عوامل او اشاره شده است.

13- مثلث کفر و فسوق و عصیان از سه زاویه در برابر ایمان قرار دارد؛ کفر، انکار نظری و عملی حق است؛ فسق، حرمت‌شکنی و نقض آن و بالاخره عصیان در برابر اطاعت از خدا و رسول است.