241- خیانتکار به دیگران، عملاً خود را فریب می‌دهد و با خیانت به نفس خود آن را به خسران ابدی دچار می‌سازد. خیانت نوعی نفاق است، چون شخص خائن حق را می‌داند ولی خلاف آن عمل می‌کند. از این منظر است که خیانت را به عهد و امانت نسبت می‌دهند. آدمی با خدا عهد صداقت بسته و امانت دار موهبت «اختیار» است. آن قبیله مسلمان با شهادت دروغ خود، به حق و حقیقت خیانت کرده بودند.

242- معنای اصلی جدال، محکم کردن و تابیدن نخ و ریسمان است. در مجادله میان انسان‌ها نیز گویی طرفین با بحث و گفتگوی خصمانه تلاش می‌کنند گِره اعتقادات خود را محکم‌تر و پیوستگی نظریات طرف مقابل را سُست‌تر کنند و همچون کُشتی‌گیر، دیگری را مغلوب نمایند. این واژه 29 بار در قرآن آمده است و از ویژگی‌های آدمی است که نه تنها از جسم و جان و موجودیت خود، بلکه از حیثیت و آبرو و آرمانِ حتی باطل خویش هم به سختی دفاع می‌کند. واژه جدال علاوه بر این آیه، در آیه 111 سوره نحل (16:111) نیز با حرف اضافه «عن» آمده است که مفهوم مجادله را از حالت تعرضی علیه دیگری، به دفاع از خویش تبدیل می‌کند: (یَوْمَ تَأْتِی کُلُّ نَفْسٍ تُجَادِلُ عَنْ نَفْسِهَا وَتُوَفَّى کُلُّ نَفْسٍ مَا عَمِلَتْ وَهُمْ لا یُظْلَمُونَ).

243- ر ک به پاورقی 54 همین سوره (4:20) .

244- ر ک به پاورقی 99 همین سوره (4:36) .