إِنَّ الْمُنَافِقِينَ فِي الدَّرْكِ الْأَسْفَلِ مِنَ النَّارِ وَلَن تَجِدَ لَهُمْ نَصِيرًا

بی‌گمان منافقان [که فریبکارانه نقش بازی می‌کنند] در پایین‌ترین طبقات دوزخ‌اند 315 و هرگز برای آنان یاوری نمی‌یابی.

315- اهل لغت «دَرَکَ» را مقابل «دَرَجَ» می‌دانند، اولی به اعتبار سقوط به پایین و دومی به اعتبار صعود به بالاست. غرق شدن در آب را قرآن با فعل درک وصف کرده است (طه 77 (20:77) - ...لا تَخَافُ دَرَکًا وَلا تَخْشَى ؛ یونس 90 (10:90) - ...حَتَّى إِذَا أَدْرَکَهُ الْغَرَقُ...). درک کردن یک موضوع نیز تسلط پیدا کردن و آگاه شدن بر آن است. پس مفهوم به زیر کشیدن چیزی و مغلوب کردن در آن نهفته است. همچنان که بنی‌اسرائیل دستگیرشدگان توسط ارتش فرعون را پس از فرار از مصر با همین فعل بیان کردند (شعراء 61 (26:61) - فَلَمَّا تَرَاءَى الْجَمْعَانِ قَالَ أَصْحَابُ مُوسَى إِنَّا لَمُدْرَکُونَ). در «درک اسفل» بودن منافقین بیانی است برای نهایت ذلّت و زبونی آنان در آخرت، به رغم زرنگی‌هایی که به خیال خود در دنیا می‌کردند.