وَاللَّذَانِ يَأْتِيَانِهَا مِنكُمْ فَآذُوهُمَا فَإِن تَابَا وَأَصْلَحَا فَأَعْرِضُوا عَنْهُمَا إِنَّ اللَّهَ كَانَ تَوَّابًا رَّحِيمًا
و آن مردانی از [نزدیکان] شما که آن [کار بسیار زشت] را میکنند؛ 40 آندو را تنبیه کنید. 41 پس اگر توبه و [کارشان را] اصلاح کردند، از [ملامت] آنان دست بردارید 42 که بیگمان خدا بسیار توبهپذیر مهربان است.
40- «اللَّذَانَ» ضمیر تثنیه مذکر (دو مرد) است که مطابق قاعده تغلیب در زبان عربی، شامل مرد و زن هم میشود. با این وصف، مفاد این آیه میتواند هم ناظر به مرد و زنی باشد که مرتکب فحشاء شدهاند، و هم (به گفته «ابومسلم اصفهانی» از مفسرین سلف) ناظر به لواط. مفسّر نام برده شده آیه قبل را نیز درباره مساحقه (تماس شهوانی زن با زن) دانسته است.
41- به گفته مرحوم طالقانی(ره): «امر فَآذُوهُمَا برای تنبیه و آگاهی است، تا شاید اصلاح شوند و به خودآیند و شایسته برگشت به خانواده و اجتماع اسلامی گردند. چون اصلاح و توبهپذیری مختلف است، چگونگی آزردن و آزار دادن آنها در این آیه بیان نشده است. امساک (نگهداری و محدود کردن) چنین زنی در درون خانه خود برای آنها آزاری است و اگر اصلاح نشد، سختگیری در غذا و لباس و رفتار خشن و قهرآمیز، و برای چنین مردی، اهانت و تحقیر و در مجامع عمومی راه ندادن و با او سخن نگفتن و داد و ستد نکردن و زدن و امثال اینها، هر چه در اصلاحش مؤثر باشد، با اختلاف در روحیات و موقعیت. نگهداری آن مرد در خانه، که در این آیه نیامده از این جهت است تا اگر پیشه و کاری دارد، یا عیالمند است کارش تعطیل نشود».
42- اعراض، روی گرداندن از اشخاص است، اما با حرف اضافه «عن»، معنای اعتراض نکردن و رها کردن طرف مقابل به حال خود میدهد.
یوسف نیز وقتی همسر زلیخا پی به خیانت او و بیگناهیاش برد، از او خواست از این گناه درگذرد (یوسف 29 (12:29) - یُوسُفُ أَعْرِضْ عَنْ هَذَا...)، به همین نحو در مورد مرتکبان فحشاء، خداوند توصیه کرده است: «...اگر توبه کردند و کارشان را اصلاح نمودند، از آنان در گذرید: نساء 16 (4:16) - ... فَإِنْ تَابَا وَأَصْلَحَا فَأَعْرِضُوا عَنْهُمَا... در هر دو مورد معنای «أَعْرِضْ عَنْ» صرف نظر کردن است. از آن مهمتر، در موارد متعددی که قرآن به پیامبر اسلام(ص) فرمان داده از کافران، مشرکین یا منافقین «اِعراض» کند، منظور از «اَعرِض عَنهُم»، نه رویگرداندن و ترک مسئولیت رسالت، بلکه درگیر نشدن و تعرّض نکردن و به حال خود رها کردن آنان است (از جمله: نساء 63 (4:63) و 81 (4:81) ، مائده 42 (5:42) ، انعام 68 (6:68) و 106 (6:106) ، اعراف 199 (7:199) ، حجر 94 (15:94) ، اسراء 28 (17:28) ، سجده 30 (32:30) ، نجم 29 (53:29) ).