إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا وَظَلَمُوا لَمْ يَكُنِ اللَّهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلَا لِيَهْدِيَهُمْ طَرِيقًا
آن کسانی که کفر ورزیدند و [با ممانعت از ایمان آوردن تودههای مردم به اسلام] ستم کردند، 359 خداوند بر آن نیست که آنها را بیامرزد و نه به راهی [در مسیر رشد و تکامل] رهبریشان کند، 360
359- با مقایسه این آیه با آیه قبل میتوان دریافت که ظلم این معاندان همان «صَدُّواْ عَن سَبِیلِ الله» یعنی بازداشتن تودههای اهل کتاب از گرایش به پیامبر مژده دهنده عیسی مسیح بوده و میباشد. ظلمی ناشی از تکبّر و تعصّب و حفظ موقعیت و منافع طبقاتی خود و تشکیلات عریض و طویلی که به عنوان عالمان دین و روحانیت درست کردند.
360- جمله «لَمْ یَکُنِ اللّهُ لِیَغْفِرَ لَهُمْ وَلاَ لِیَهْدِیَهُمْ طَرِیقاً» عیناً در آیه 137 همین سوره (4:137) تکرار شده است، با این تفاوت که در آنجا به جای «طریقاً»، «سبیلاً» آمده است. «طریق» به راه کوبیده و شیوه تجربه شده عمومی میگویند، و سبیل به نوعی راه حل و شیوه وصول به مقصود است. این آیه در ارتباط با یهودیان و آیه 137 در ارتباط با منافقان است. تفاوت این دو آیه ناشی از اُمت بودن بنیاسرائیل و گروه پراکنده بودن منافقان است.