وَمَن لَّمْ يَسْتَطِعْ مِنكُمْ طَوْلًا أَن يَنكِحَ الْمُحْصَنَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ فَمِن مَّا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُم مِّن فَتَيَاتِكُمُ الْمُؤْمِنَاتِ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِإِيمَانِكُم بَعْضُكُم مِّن بَعْضٍ فَانكِحُوهُنَّ بِإِذْنِ أَهْلِهِنَّ وَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ مُحْصَنَاتٍ غَيْرَ مُسَافِحَاتٍ وَلَا مُتَّخِذَاتِ أَخْدَانٍ فَإِذَا أُحْصِنَّ فَإِنْ أَتَيْنَ بِفَاحِشَةٍ فَعَلَيْهِنَّ نِصْفُ مَا عَلَى الْمُحْصَنَاتِ مِنَ الْعَذَابِ ذَلِكَ لِـمَنْ خَشِيَ الْعَنَتَ مِنكُمْ وَأَن تَصْبِرُوا خَيْرٌ لَّكُمْ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
و کسانی از شما که توان مالی [کافی] برای ازدواج با زنان آزاد مؤمن ندارند، در این صورت [میتوانند] با دختران مؤمن [=اسیران جنگی] که در اختیار شما هستند 67 ازدواج کنند. و [البته] خدا به ایمان شما آگاهتر است. 68 پس با اجازه کسانشان با آنان ازدواج کنید و مهرشان را به شایستگی [=مطابق عرف نیکوی زمانه] بپردازید. 69 به قصد نگهداری [=تشکیل خانواده]، نه شهوترانی و نه دوست دختر گرفتن. 70 پس اگر [زنان اسیر] مرتکب فحشاء شدند، برآنان نصف مجازات زنان آزاد است، 71 این [اجازه] برای کسانی از شماست که از مشقّت [=فشار غریزه جنسی] ناراحت و بیقرارند 72 و اگر شکیبایی ورزید [تا شرایط مالی ازدواج با زنان آزاد فراهم شود] برای شما بهتر است 73 و خداوند آمرزگار مهربان است.
67- «فَتی» به نوجوان گفته میشود. جمع آن فِتْیَه (یا فتیات) است که به زن و مرد، آزاد و برده، نیک و بد اطلاق میگردد و موضوع نوجوانی در آن مطرح است. این عنوان، هم درباره پیامبران و انسانهای نیک به کار رفته (انبیاء 60 (21:60) ، کهف 10 (18:10) و 13 (18:13) و 60 (18:60) و 62 (18:62) )، هم درباره آدمهای شرور (یوسف 36 (12:36) )، آدمهای عادی (یوسف 62 (12:62) )، غلام و کنیز (نساء 25 (4:25) ، نور 33 (24:33) ، یوسف 30 (12:30) ).
68- منظور این است که در سنجش ایمان آنان سختگیری نکنید. از اسیری تازه مسلمان نمیتوان انتظار ایمانی عمیق جز اقرار به اسلام و شهادتین و رعایت کلیات دین را داشت.
69- کلمه «مَعْرُوف» که جمعاً 38 بار (به صورت معرفه و نکره) در قرآن تکرار شده است، دلالت بر نیکو شناخته شدن کاری نزد مردم میکند. این کلمه بیش از همه سورهها در سوره بقره آمده است (15 بار) و عمدتاً ناظر به روابط زناشویی، حقوق طرفین و فرزندان، حقوق پس از طلاق و سخن گفتن به نیکویی میباشد که معیار آن متغیّر و تابع فرهنگ جامعه و فطرت انسانها میباشد.
70- «أَخْدَان» جمع خِدْن، به رفیق یا رفیقه یا دوست پسر و دختر گفته میشود که بیرون از قرار و قانون شریعت به قصد خوشگذرانی انجام شود. این کلمه در آیه 5 سوره مائده (5:5) نیز آمده است. تمایلات جنسی را آفریدگار برای تشکیل خانواده، تولید نسل و تحکیم تعلقات عاطفی میان همسران قرار داده است، نه هوسبازی و شهوت رانی بیحاصل و فرساینده.
71- هر مجازاتی متناسب با میزان اطلاع و آگاهی است. مسلماً انتظاری که از یک زن آزاده تربیت شده در یک خانواده مسلمان میرود، مساوی انتظار از یک زن تازه مسلمان که در میان مشرکان و محیطی شرکزده رشد یافته نیست. اما کسانی که جزای زنای محصنه را سنگسار شمردهاند که هیچ نشان قرآنی ندارد، باید توضیح دهند کیفر نصف سنگسار چگونه است!؟ حال آنکه کیفر صد تازیانه برای زنای علنی آشکار است.
72- «عَنَتَ»، سختی و مشقتی است که به شخص میرسد. این واژه 5 بار در قرآن تکرار شده است (آلعمران 118 (3:118) ، توبه 128 (9:128) ، حجرات 7 (49:7) ، بقره 220 (2:220) ، نساء 25 (4:25) ) که انواع مشقتها را نشان میدهد.
73- در واقع توصیه قرآن این است که حتیالمقدور با زنان اسیر ازدواج نکنید، مگرآنکه در مشقّت بیهمسری و نداشتن دارایی برای پرداخت مهریه زنان آزاد باشید. دلیل آن هم روشن است؛ ازدواج تنها برای اطفاء غرایز جنسی نیست، تشکیل زندگی مشترک با یک بیگانه فکری امکان بروز اختلاف در آینده را تشدید میکند.