أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ قِيلَ لَهُمْ كُفُّوا أَيْدِيَكُمْ وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقِتَالُ إِذَا فَرِيقٌ مِّنْهُمْ يَخْشَوْنَ النَّاسَ كَخَشْيَةِ اللَّهِ أَوْ أَشَدَّ خَشْيَةً وَقَالُوا رَبَّنَا لِـمَ كَتَبْتَ عَلَيْنَا الْقِتَالَ لَـوْلَا أَخَّرْتَنَا إِلَى أَجَلٍ قَرِيبٍ قُلْ مَتَاعُ الدُّنْيَا قَلِيلٌ وَالْآخِرَةُ خَيْرٌ لِّـمَنِ اتَّقَى وَلَا تُظْلَمُونَ فَتِيلًا
آیا توجه نکردهای به کسانی که [در دوران قبل از هجرت وقتی] به آنها گفته میشد [از مقابله به مثل و عکسالعمل] دست نگه دارید [و به مبارزه منفی اکتفا کنید و برای تقویت ایمان و بنیه اقتصادی مجتمع خود] نماز به پا دارید و زکات بدهید، [غرور و غیرتشان بر عقل و مصلحت و ضرورت صبر و تحمّل در شرایط ضعف و اقلیت غلبه میکرد و میخواستند دست به اسلحه ببرند، اما] حالا که [با تشکّل و نصرت یافتن مسلمانان در مدینه] پیکار بر آنها مقرّر شده، بعضی از آنها از مردم [=مهاجمین] میترسند! همچون ترس از خدا، حتی بیشتر؛ میگویند: پروردگارا! چرا [=چه شد] بر ما جنگ را مقرّر کردی؟ چرا تا مدتی اندک مهلتمان ندادی [تا آمادگی کافی برای جنگ پیدا کنیم]؟ 174 بگو متاع دنیا [=کامجوییهای مادّی] اندک [=کوتاه مدت] است، حال آنکه آخرت برای کسی که [در برابر گناه] پروا پذیرد [=خود را مهار کند] بهتر است، و [اگر تقوا پیشه کنید] حقتان هیچ پایمال نمیشود [حتی به قدر رشته هسته خرمایی]. 175
174- گرچه برخی از مفسرین شأن نزولی برای این آیه آورده و نام کسانی را هم بردهاند که در زمان ضرورت صبر و شکیبایی و عدم عکسالعمل مسلحانه در برابر دشمن بیتابی و غیرتورزی نشان میدادند، ولی در زمان ضرورت جنگ از آن شانه خالی میکردند، اما چنین روحیه و روشی مختص به آن زمان و مکان و مردمان نبوده و نیست؛ جوش و خروش و خشونت بیموقع و نسنجیده، شعار به جای شعور، با اسلحه و امکانات خریداری شده از دشمن به جنگ او رفتن، عقل را فدای احساس کردن، اقتدار نظام سیاسی را بیاعتنای به علم، اقتصاد، صنعت، افکار عمومی و همبستگی ملت در اسلحه دیدن، درد امروز ما نیز هست که گفتهاند: چو کردی با کلوخ انداز پیکار، حذرکن کاندر آماجش نشستی! به خصوص اگر به جای کلوخ انداز، با موشک انداز طرف باشیم و در آماج بمباران با هواپیماهای بیسرنشین او نشسته باشیم!
175- ر ک به پاورقی 128 همین سوره (4:49) .