مَّنْ خَشِيَ الرَّحْمَنَ بِالْغَيْبِ وَجَاءَ بِقَلْبٍ مُّنِيبٍ

همان که از [خداوند] رحمن [=رحمت‌گستر بر هستی] بیم داشته51 و دلی یکسره بازآینده52 [نزد پروردگار] آورد.

51- «خشیّت»، با توجه به مواردی که در قرآن به کار رفته، نوعی بیم و نگرانی ناشی از آخرت و مسئولیت در برابر سرنوشت ابدی است و نسبت مستقیم با علم دارد. در آیه 28 سوره فاطر (35:28) تأکید می‌کند که تنها بندگان دانشمند خدا از او خشیت دارند. در قرآن کلمه خشیّت عمدتاً از الله [10 مرتبه]، پس از آن ربّ [8 مرتبه] و با ضمیر [7 مرتبه] آمده است. اما در این آیه و آیه 11 سوره یاسین (36:11) از «وَخَشِیَ الرَّحْمَنَ بِالْغَیْب» یاد می‌کند که جای تأمل بسیار دارد؛ صفت رحمن نماد رحمت گسترده خداوند بر هستی و نهایت مهربانی اوست، خشیت از چنین رحمت مطلقی همان شرم از گناه در پنهانی [غیب]، نه از ترس، بلکه از نهایت لطف اوست! اهل ایمان و عمل صالح در پنهان [غیب] از رحمن خشیّت دارند و رحمن نیز بهشت پنهان [غیب] را به آنان وعده داده است: مریم 61 (19:61) - «جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِی وَعَدَ الرَّحْمَنُ عِبَادَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّهُ کَانَ وَعْدُهُ مَأْتِیًّا».

52- «منیب» اسم فاعلِ «انابه»، به بازگشت کننده مکرر به خدا، پس از انجام هر خلاف و خطایی گفته می‌شود. تکرار توبه، دلالت بر مراقبت مستمر از گفتار و کردار می‌کند که نشان از بیداری دل دارد. در این سوره از آوردن «قلب منیب» به محضر خداوند در قیامت یاد کرده است، و در شعراء 88 (26:88) و 89 از «قلب سلیم»: «یَوْمَ لا یَنْفَعُ مَالٌ وَلا بَنُونَ إِلاَّ مَنْ أَتَى اللهَ بِقَلْبٍ سَلِیم».
اگر آیات 24 و 25 این سوره سزاواران دوزخ را با صفاتی پنجگانه شمرده است، در آیات 31 تا 33، شایستگان بهشت را با صفات پنجگانه متفاوتی معرفی می‌کند: «مُتَّقِین» [در برابر کفّار]، «أَوَّابٍ» [به جای عنید]، «حَفِیظ» [به جای منّاع]، «خَشِی» [به جای معتد] و «قَلْبٍ مُنِیب» [به جای مریب].