يَوْمَ يُسْحَبُونَ فِي النَّارِ عَلَى وُجُوهِهِمْ ذُوقُوا مَسَّ سَقَرَ
روزی که به خاطر رویکردهای [باطل] خود47 در آتش کشیده شوند؛48 [به آنها خطاب میشود] مزه آتش را بچشید.49
47- معنای ظاهری «وجه»، همان چهره و روی آدمی است، اما از آنجایی که روی آوردن ظاهری به هر چیز، نشانه رویکرد دل به آن است، معنای باطنی این کلمه، اهداف و آرمانهایی است که به آن روی میآوریم. مثلا آنگاه که ابراهیم(ع) پس از روی آوردن به ستاره و ماه و خورشید و مشاهده افول آنان، به آفریدگار آنها روی آورد، گفت: «إِنِّی وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذِی فَطَرَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ...» [انعام 79 (6:79) ]، مسلماً متوجه ساختن وجه خود، همان نگاه دل و هدفگیری در زندگی است. اصطلاحات: «ابتغاء وجه الله» [پیجویی وجه خدا] و «یریدون وجه الله» [خواستن وجه خدا] که به کرّات در قرآن تکرار شده همان جهت و هدف خدایی است که مؤمن به آن روی میآورد. چنین است تسلیم کردن وجه خود به خدا [...أَسْلَمْتُ وَجْهِیَ لِلَّهِ...- آلعمران 20 (3:20) ]. این که در قرآن گفته شده در قیامت کسانی با وجه خود به آتش میافتند، منظور همین اهدافی است که به آن روی آوردهاند [از جمله اسراء 97 (17:97) ، فرقان 34 (25:34) ، قمر 48 (54:48) ].
48- «سَحَبَ» کشیدن است. ابر را از آن جهت «سحاب» گفتهاند که به نیروی باد از روی دریا کشیده شده و به سمت خشکیها سوق داده میشود. این کلمه یکبار دیگر در قرآن آمده است: غافر 71 (40:71) - «إِذِ الْأَغْلَالُ فِی أَعْنَاقِهِمْ وَالسَّلَاسِلُ یُسْحَبُونَ» [ظالمان، نه به پای خود، بلکه به نیرویی به سوی دوزخ اعمالشان کشیده میشوند].
49- «سَقَرَ» کلمهای غیرعربی است که علاوه بر این سوره، سه بار دیگر در سوره مدثر آمده است. گفته شده در این کلمه مفهوم تغییر رنگ از تابش آفتاب یا سوختگی غلبه دارد. «مَسَّ» همان تماس است که به قرینه « ذُوقُوا»، معنای چشیدن پیدا میکند.