1- سوره مجادله حدود یکسال قبل از رحلت پیامبر(ص) [سال 9 هجری] در مدینه نازل شده و حاوی یک سلسله دستوارت اخلاقی است. از این رو خطاب «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا» در این سوره، همانند سوره اخلاقی حجرات، بارها تکرار شده و نادیده گرفتن این توصیه‌ها را، که «آیات بیّنات» نامیده «کفر» [حق‌پوشی] شمرده است. توجه به شأن و سال نزول این سوره برای فهم بهتر آیات آن بسیار مهم است؛ در سالیان انتهایی هجرت پیامبر(ص) به مدینه اکثریت قبایل شبه جزیره عربستان به دنبال اسلام آوردن رؤسای قبایل خود، و یا مستقلاً، اسلام آورده بودند، اما میان چنین اسلامی با اسلام مهاجرین و انصار، اصحاب بدر و اُحُد، که در دوران سختی اسلام آورده بودند، فرقی بسیار وجود داشت به طوری که در محک قرآنی، میزان صبر و مقاومت آنان در مقایسه با کافران، از نسبت یک به ده، به یک به دو تنزّل کرده بود [انفال 65 و 66].
«صبر» همان استقامتِ نفس در برابر انگیزه‌های «خودخواهانه» است که ایثار جان و مال در راه حق مهمترین آن‌ها محسوب می‌شود، اما خودخواهی در زندگی اجتماعی نمونه‌های گسترده‌ای پیدا می‌کند که در این سوره در یک طبقه‌بندی پنجگانه، به ترتیب گسترش موضوع، به شرح آن پرداخته است: 1- خودخواهی در مناسبات زن و شوهر، 2- نجوای سه نفره یا بیشتر به انگیزه‌های خودخواهانه در جمع مؤمنین، 3- اختصاص دادن مکان و موقعیت بیشتر و بهتر برای «خود» در مجالس عمومی، 4- نزدیک شدن فرصت طلبانه به رهبر جامعه برای خودنمایی و امتیاز جویی، 5- ارتباط پنهانی برقرار کردن با دشمنان برای تضمین آینده خود در صورت پیروزی آنان.
از آنجایی که هشدارهای اخلاقی به انواع خودخواهی‌های اجتماعی از فراموشی خدا ناشی می‌شود، در این سوره نام جلاله «الله» 40 بار [عدد کامل] در 22 آیه تکرار شده است [فقط 4 بار در آیه اول و 5 بار در آیه آخر] که همچون سوره طلاق، تمرکز بیشتری از دیگر سوره‌ها نسبت به این امر را نشان می‌دهد. علاوه بر آن، نام‌های نیکوی الهی در ارتباط با عملکرد انسان، همچون خبیر [سه بار]، علیم، شهید، سمیع، بصیر، عفّو، غفور و رحیم در این سوره جلوه می‌کند. شاخص‌ترین کلمه این سوره که 10 بار تکرار شده و به تنهایی بیش از مجموع سوره‌های دیگر می‌باشد، «نجوا» است که توهین و تعرّضی به اُمت مَحرم و همراز یکدیگر تلقی می‌شود.

2- معنای اصلی جدال، محکم کردن و تابیدن نخ و ریسمان است و در مجادله میان انسان‌ها، گویی طرفین دعوا با بحث و گفتگوی خصمانه تلاش می‌کنند گِره اعتقادات خود را محکم‌تر و پیوستگی نظریات طرف مقابل را سُست‌تر کنند و همچون دو کُشتی‌گیر، یکدیگر را مغلوب نمایند. این واژه 29 بار در قرآن آمده و از ویژگی‌های مختص آدمی است که نه تنها از جسم و جان، بلکه از حیثیت و آبرو و آرمان‌های، حتی باطل، خویش به سختی دفاع می‌کند.

3- محاوره از ریشه «حور»، هم‌ریشه با مِحْوَر، در باب تفاعل، دلالت بر نوعی گردش کلام و تبادل سخن میان دو نفر می‌کند.