1 - سوره حشر در مجموعه سوره‌های هفتگانه معروف به «مسبحات» قرار دارد که با تسبیح آغاز می‌شوند [اسراء، حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن و اعلی] و با ذکر تسبیح عمومی موجودات جهان برای خداوند عزیز حکیم، مخاطبین را به ایفای نقش تسبیحی خود، که عمدتاً در ارتباط با دفاع در برابر دشمنان خارجی و منزه و پاک ساختن جامعه از آفات ایمانی است، فرا می‌خواند.
نام «حشر» برگرفته از آیه دوم این سوره در بسیج مسلمانان و گِرد آمدنشان در مقابل قلعه نظامی یهودیان بنی‌نضیر همجوار مدینه، برای اعتراض و عکس‌العمل جدّی نشان دادن به نقض پیمان و خیانت آنان است. گِردهم‌آیی و جمع شدن به دلایل مختلف صورت می‌گیرد که در این سوره و نیز سوره نمل [آیه 17] به جمع شدن سپاه اشاره دارد.
این سوره در سال چهارم هجرت نازل شده و دو سوم آیات آن [1 تا 17] در ارتباط با قبیله توطئه‌گر و پیمان شکنی از یهودیان حاشیه مدینه و منافقان داخلی می‌باشد که پس از شکست مسلمانان در جنگ احد و شهادت قریب یک چهارم آنان، جرأت و جسارت پیدا کرده بودند و می‌خواستند با تحریک مشرکان قریش [دشمن اصلی مسلمانان] و همبستگی با آنان، به خیال خودشان بساط اسلام را جمع کنند!
آیات ثلث آخر این سوره از برجسته‌ترین آیات قرآن در خودسازی ایمانی و خداشناسی توحیدی به شمار می‌رود که با مجموعه‌ای از نام‌های نیکوی الهی پیوند خورده است. این سوره با تسبیح همه موجودات جهان هستی برای خداوند عزیز و حکیم آغاز و ختم می‌شود.

2 - بروز استعدادهای خدا داد هر موجودی در جهان هستی تسبیح او و کار حساب شده‌ای است که بدون آن عیب و نقصی در جهان پدید می‌آید. همچون ساعتی که حذف هر پیچ و دنده‌ای آنرا از دقّت می‌اندازد.
«تسبیح» از «سباحه» به معنای شناوری و حرکت منظم در مسیر و مداری معین مشتق شده است. وقتی قرآن تأکید می‌کند همه اجزاء هستی و هر آنچه در آسمانها و زمین است خدا را تسبیح می‌کنند، جوش و خروش و جنبشی در طبیعت و ذرّات عالم را نشان می‌دهد که به سوی هدفی متعالی و کمال آفرین جریان دارد. همچون کارخانه‌ای عظیم با هزاران کارگر و کارمند و مهندس و تکنیسین و مهارت‌های دیگر که صبح تا شام کاری برای تولید می‌کنند و هر یک از آنان وظیفه‌ای به عهده دارد که رفع عیب و نقص و نارسایی از امور متنوع و پیچیده کارخانه است.