وَلَوْ أَنَّهُمْ أَقَامُوا التَّوْرَاةَ وَالْإِنجِيلَ وَمَا أُنزِلَ إِلَيْهِم مِّن رَّبِّهِمْ لَأَكَلُوا مِن فَوْقِهِمْ وَمِن تَحْتِ أَرْجُلِهِم مِّنْهُمْ أُمَّةٌ مُّقْتَصِدَةٌ وَكَثِيرٌ مِّنْهُمْ سَاءَ مَا يَعْمَلُونَ
اگر آنها به راستی تورات و انجیل و آنچه [=قرآنی] را که از جانب پروردگارشان بر آنها نازل شده 191 به پا میداشتند [=جدّی میگرفتند و به آن عمل میکردند]، از بالای سر و زیر پاهاشان [=آسمان و زمین؛ روزی] میخوردند. [البته] مردمانی هدفدار 192 میانهرو نیز دارند، 193 و[لی] بسیاری از آنها بد کردارند.
191- درآیات 15 (5:15) و 18 (5:18) این سوره، اهل کتاب به گونهای مخاطب قرار گرفتهاند که گویی قرآن به طور اختصاصی برای هدایت آنها [در تکمیل تورات و انجیل] آمده است. چنین صمیمیت و صراحتی از این روست تا احساس نکنند با خدایی دیگر و کتاب هدایتی متعلق به مردمانی دیگر طرف هستند. مدیر مدرسه نیز وقتی کتاب و معلم کلاس بعدی را در سال جدید به آنها معرفی میکند، او را معلم خودشان معرفی مینماید.
192- فرق کلمه «اُمت» با قوم، قبیله، جماعت، طائفه و... در قصد و هدف، آرمان، عقاید و رویکردهای آنهاست. امت از ریشه «اُمّ» به معنای قصد است و امت، اجتماعی است که وجه مشترک دارند.
193- «مقتصد» کسی است که از افراط و تفریط و چپ رَوی و راست رَوی پرهیز کند و در حد تعادل در خط مستقیم و میانه بماند. کلمه مقتصد 2 بار دیگر در قرآن آمده است [لقمان 32 (31:32) و فاطر 32 (35:32) ]. از جهاتی معنای مقتصد [میانه رو]، مقابل ظالم [خارج شده از تعادل- عدل ضدّ ظلم] قرار دارد. فاطر 32 (35:32) - ... فَمِنْهُمْ ظَالِمٌ لِنَفْسِهِ وَمِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ....