وَكَأَيِّن مِّن قَرْيَةٍ عَتَتْ عَنْ أَمْرِ رَبِّهَا وَرُسُلِهِ فَحَاسَبْنَاهَا حِسَابًا شَدِيدًا وَعَذَّبْنَاهَا عَذَابًا نُّكْرًا
و چه بسیار [مردم] شهرهایی17 که از فرمان پروردگارشان و رسولانش [در رعایت احکام ذکر شده] سر باز زدند،18 پس ما از آنان به سختی حساب کشیدیم و به عذابی ناپسند [=غیر منتظره] گرفتارشان کردیم.
17 - اصل کلمه «قریه» جمع شدن است. مثل جمع شدن آب در حوض. به مردمانی که در یک محل جمع میشوند، و نیز به مکان جمع شدن آنان، قریه میگویند. اصطلاح تمدنها میتواند بیانگر معنای این کلمه باشد، هر چند در شهر نباشد.
هفت آیه ابتدای سوره درباره اختلاف و طلاق در واحد خانواده بود و چهار آیه بعد آثار سوء عوارض بد رفتاری زن و شوهر را در سپهر جامعه نشان میدهد؛ سرپیچی از «امر خدا» در رعایت حقوق زنان به هنگام جدایی، در جهانی که قانونمند و دارای «حساب» و کتاب است، موجب «جهنمی شدن» محیط خانواده و «عذاب»آور شدن روابط میگردد؛ اعصاب داغون و درهم شکسته، توهین و تحقیر، شخصیتکُشی، عقدهگشایی و... چنان روح و روان کودکان معصوم را پریشان میکند که سرایت بازتابش به جامعه آمار اعتیاد، خشونت و انواع عوارض اجتماعی را به اوج میرساند. این همان «عَذَّبْنَاهَا عَذَابًا نُکْرًا» است که وِزر و وَبال نابسامانی در واحدهای خانوادگی به شمار میرود و عاقبتی جز خسران برای جوامع ندارد «وَکَانَ عَاقِبَهُ أَمْرِهَا خُسْرًا».
18 - «عُتُوّ» به نافرمانی و تجاوز از حدّ گفته میشود. طاغی و متجاوز را نیز عاتی میگویند.