أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الطَّيْرِ فَوْقَهُمْ صَافَّاتٍ وَيَقْبِضْنَ مَا يُمْسِكُهُنَّ إِلَّا الرَّحْمَنُ إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ بَصِيرٌ
آیا به پرندگان بالای سر خویش نمینگرند که [چگونه در حال پرواز] بالهای خود را گسترده و جمع میکنند؟ [کسی] جز خدای رحمان آنها را [معلّق در آسمان] نگه نمیدارد،39 بیگمان او بر همه چیز بس بیناست.
39 - متوجه ساختن غافلان به پرواز پرندگانِ معلّق میان زمین و آسمان، به دنبال ذکر احساس ایمنی کاذب، برای همین است تا بدانند امنیت آدمیان در روی زمین همان قدر وابسته به عوامل و نظاماتی حساب شده است که پرواز پرندگان در آسمان وابسته به غلظت هوا، وزن بدن و قدرت بالهای آنان است. آیا هیچ انسانی میتواند در گِل و لای مرداب یا هوای آسمان شنا کند!؟
پرواز پرندگان در آسمان، و تعادل و شناوری سبک آنان در فضای بیکران جوّ، تدبیری است که خداوند رحمن مقرّر کرده تا دستهای از مخلوقاتش، با ساختمان فیزیکی ویژهای که دارند، در چنین شرایطی زندگی کنند. اگر وزن آنها، جاذبه زمین، نیروی باد، جرم هوا، وضعیت بالها و... تفاوت میکرد، چنین پروازی امکانپذیر نبود. کما آن که حرکت آرام بشر بر پشت زمین، همچون پرواز پرندگان در تعادل و شناوری ویژهای نسبت به جاذبه زمین و جرم آن قرار دارد. اگر جاذبه زمین مختصری کمتر بود، مانند مسافران فضایی حالت بیوزنی و عدم استقرار پیدا میکردیم و زندگی بسیار سخت و شاید غیرممکن میشد. اگر جاذبه قدری بیشتر بود، حرکت روی زمین فوقالعاده دشوار میشد و گردش خون مختل میگردید و فشار روی عضلات و استخوانها طاقتفرسا میگشت. پس باید شکرگزار خداوندی بود که زمین را رام بشر قرار داده است تا بر پشت آن، همچون سواری بر شانههای شتری آرام حرکت نماید و از هر جا که خواست روزی به دست آورد.
تشبیه پرواز پرندگان، تفکر در مُسخّر بودن آنان در جوّ آسمان، نگهداری از سقوط و صلات و تسبیح آنها را در آیات زیر میتوان دید:
نحل 79 (16:79) - «أَلَمْ یَرَوْا إِلَى الطَّیْرِ مُسَخَّرَاتٍ فِی جَوِّ السَّمَاءِ مَا یُمْسِکُهُنَّ إِلا َّاللهُ إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِقَوْمٍ یُؤْمِنُون»،
نور 41 (24:41) - «أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللهَ یُسَبِّحُ لَهُ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالطَّیْرُ صَافَّاتٍ کُلٌّ قَدْ عَلِمَ صَلاتَهُ وَتَسْبِیحَهُ وَاللهُ عَلِیمٌ بِمَا یَفْعَلُون»،
انعام 38 (6:38) - «وَمَا مِنْ دَابَّهٍ فِی الْأَرْضِ وَلا طَائِرٍ یَطِیرُ بِجَنَاحَیْهِ إِلا َّأُمَمٌ أَمْثَالُکُمْ مَا فَرَّطْنَا فِی الْکِتَابِ مِنْ شَیْءٍ...».